STT Revisited: een terugblik op de toekomstverkenningen

'Toen ik in oktober 2016 vernam dat Ben Feringa de Nobelprijs voor de Scheikunde zou krijgen, vroeg ik me af of hij ooit de film Fantastic Voyage had gezien. Een onbedoeld komische sciencefictionfilm uit 1966, waarin een onderzeeër met bemanning en al microscopisch wordt verkleind en geïnjecteerd in het lichaam van een doodzieke patient.'

'Ook al is het inmiddels meer dan 25 jaar geleden dat STT-directeur André Sjoerdsma en ik discussies voerden over de eindredactie van publicatie 53 van STT, sommige zaken staan me nog haarscherp voor ogen.'

In september 2002 verscheen de 66ste toekomstverkenning van de Stichting Toekomstbeeld der Techniek: Zorgtechnologie; kansen voor innovatie en gebruik, onder redactie van dr.ir. Jessika van Kammen.

'In 1981 kwam ik in dienst bij STT en startte een studie die was ingegeven door de gevolgen van toenemende automatisering in de fabriek, de groeiende werkloosheid en die perfect bij het Akkoord van Wassenaar (1982) paste, waar werkgevers- en werknemersorganisaties afspraken maakten over loonmatiging en de creatie van nieuwe werkgelegenheid.'

In het verleden kende Nederland een mijnindustrie die voor een groot deel de behoefte aan energie kon dekken. In 1956 was het gebruik van steenkool in Nederland op zijn hoogste punt: 19 miljoen ton. Dit kwam overeen met tweederde van het totale binnenlandse energiegebruik.

Hoe kunnen we in de toekomst meer gebruikmaken van de kennis, ideeën, creativiteit, talenten, vaardigheden, energie en mankracht die aanwezig zijn in onze samenleving? Dat was het centrale thema van de toekomstverkenning Wisdom of the Crowd die tussen 2009 en 2012 is uitgevoerd.

'Deze verkenning draaide om de vraag hoe bedrijven uit de Nederlandse maakindustrie hun concurrentiepositie konden verbeteren door de manier waarop ze hun producten ontwikkelen aan te passen.'

In 1984 liep bij STT het project Kunstmatige Intelligentie (Artificial Intelligence, AI) dat later “Kennissystemen” zou gaan heten. Projectleider was Joaquim de Witte. Het project dijde flink uit, met tientallen deelnemers verdeeld over een stuurgroep en vier werkgroepen.

Precies twintig jaar geleden publiceerde STT een toekomstverkenning over nanotechnologie (1996-1998). Wat is daar van uitgekomen? 'Na mijn succesvolle afronding van een studie over onderwijs was het lastig een nieuw onderwerp te kiezen.'

In de toekomstverkenning elektromagnetische vermogenstechniek werden veel ontwikkelingen voorspeld, geschetst en verwacht. De ontwikkelingen die recent mogelijk waren geworden zijn vooral relevant in hun adoptie in de samenleving.

“There is plenty of room at the bottom”, dat was het motto van de STT verkenning waar ik in jaartal projectleider van mocht zijn. De uitspraak is van Richard Feynman uit 1959 die het visionaire idee had dat je individuele atomen zou kunnen manipuleren.

'Het is nu zo’n 2,5 jaar geleden dat ik bij STT als projectleider aan de slag ben gegaan. In 2015 heb ik gewerkt aan de toekomstverkenning Een oceaan vol mogelijkheden – Toekomstbeelden van de oceaan.'

'Van 1973 tot en met 1978 werkte ik, de derde projectingenieur, bij STT en maakte zo de tweede STT-lustrumperiode volledig mee.'

'In 1981 begon STT met een studie naar de toekomstige verwarming van woningen en gebouwen.'