Een oceaan vol mogelijkheden (STT83)

Vers uit de collegebanken begon ik gelijk aan een uitdagende klus: in vier maanden een toekomst verkenning afronden. Er was door mijn collega Marie-Pauline van Voorst tot Voorst al het nodige voorwerk gedaan, maar toch. Vol goede moed ging ik aan de slag.

Het belang van de oceaan
Je denkt misschien: Waarom een studie naar oceanen? Het grootste deel van de aarde bestaat uit oceaan, die 71% van het aardoppervlak bedekt. Desalniettemin weten we er relatief weinig vanaf (zo weten we bijvoorbeeld meer over het heelal dan over de diepe delen van de oceaan). Wat we wel weten, is dat de oceaan enorm belangrijk voor ons is: de algen leveren 70% van onze zuurstof en we hebben de oceaan nodig voor ons voedsel, grondstoffen en de handel.

Tegelijkertijd hebben we te maken met grote maatschappelijke uitdagingen. Hoe zorgen we dat we de groeiende wereldbevolking kunnen blijven voeden, en wat kunnen we doen om om te gaan met de gevolgen van klimaatverandering? Vaak kijken we naar onze directe omgeving (het vasteland) om naar oplossingen te zoeken. Maar wat zou de oceaan hierin kunnen betekenen? Met de hulp van experts is bepaald voor welk van deze maatschappelijke uitdagingen de oceaan mogelijk een oplossing zou kunnen bieden. Dit heeft geleid tot de volgende onderzoeksvraag voor de verkenning:

Een hele mond vol dus. Daarbij hebben we met name gekeken naar de rol die technologie en governance hierin kunnen spelen.

De oceaan als oplossing voor problemen
Opvallend resultaat van de studie is dat er tal van mogelijkheden zijn waarop we de oceaan op duurzame wijze kunnen gebruiken. Wat te zeggen van drijvende oceaanboerderijen, selectief vissen met behulp van onderwater-drones en plastic terugwinnen als grondstof? Voor energiewinning kun je denken aan golfcentrales en getijdenenergie. Transport kan worden verduurzaamd door klimaatneutrale logistiek. En wat dacht je van wonen op de oceaan?

Behalve dat er vaak technologie nodig is om deze ideeën werkelijkheid te laten worden, is de internationale samenwerking minstens zo belangrijk. Omdat de oceaan internationaal gebied is, is er niet één partij eindverantwoordelijk voor het duurzaam gebruik ervan. Zo ontstaat het risico op uitputting en misbruik (wat nu al op grote schaal aan de gang is). Daarom zou er in 2050 een bindende verklaring moeten worden opgesteld waarin verantwoord gebruik van de oceaan wordt vastgelegd. Natuurlijk worden ook de belangen van ontwikkelingslanden hierin vertegenwoordigd, en is er aandacht voor monitoring en handhaving.

Wat gebeurt er al?
De veranderingen die in de verkenning worden geschetst, zijn niet allemaal toekomstmuziek. Op de Noordzee is al een drijvende boerderij in bedrijf, en het onderzoek naar energie uit de diepzee ontwikkelt zich op hoog tempo. Bovendien is er internationaal steeds meer aandacht voor het onderwerp. Zo las ik over internationale topconferenties (o.a. de Our Ocean conferentie in Malta, oktober 2017), waarin een podium wordt geboden voor de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van oceanen. En op de VN-conferentie over Sustainable Development Goal 14 Life below water werd het boek Soul of the Sea in the Age of the Algorithm van oceanograaf Gregory Stone en ontwikkelingseconoom Nishan Degnarain gepresenteerd. Hierin houden zij een pleidooi voor inzet van duurzame technologische startups als aanpak van de wereldwijde problemen in de oceaan. Het is dus nog steeds een relevant vraagstuk, waaraan mijn publicatie hopelijk een bijdrage heeft kunnen leveren.

Lessen voor toekomstverkenners van nu
Aan de huidige toekomstverkenners zou ik willen meegeven hoe belangrijk het is om veel externe partijen bij de studie te betrekken. De netwerken die ontstaan tijdens het proces van toekomstverkennen, zijn namelijk minstens zo belangrijk als het boekje. De workshops en enquêtes zetten mensen aan het denken, en zo wordt er al een eerste stap – hoe klein ook – gezet naar een nieuwe toekomst.

STT 83 Een oceaan vol mogelijkheden; Toekomstbeelden van de oceaan (2015)