Netwerk Toekomst Verkenningen

De NTV-bijeenkomst had als thema 'Cruciale punten en processen', voorbereid door Organisatieadviseur Rob Zuijderhoudt. Hij bouwt voort op zijn 2023-stelling: ‘De Toekomst wordt niet gemaakt, maar de toekomst evolueert.’ Hij lichtte zijn notitie met casussen toe. De traditionele lineaire/'simpele'aanpak, veronderstelt ceteris paribus, en gelooft met een logische, planmatige en volgordelijke tijdlijn van oorzakelijke en noodzakelijke stappen om tot gewenste gevolgen en einduitkomsten te komen. Dat niet werkt. Er zijn namelijk talloze, gelijktijdige relatief autonome zelfordeningsprocessen in systemen die een stok in het wiel steken van enkelvoudige/lineair/causaal/volgordelijke planmatige processen. De werkelijkheid evolueert. Om daarop in te spelen, Daarbij zijn de centrale begrippen: hoofdproces, procesbewakingsproces en ordeverstoring. De WRR-studie over de fragmentering van Nederlands internationale beleid, dient als gezamenlijke casus. De leden hebben naast lof, ook bedenkingen bij de WRR-studie, mede n.a.v. de door Rob aangereikte inzichten.

De toekomstvraag ter tafel was: Wat zijn de implicaties van een overwinning of nederlaag van Trump; 10 jaar verder of meer?

Twee prikkelende, rondgezonden inleidingen van Hans Nijeboer en Joop de Vries introduceerden de discussie. Hans signaleerde dat 'geopolitiek' in Nederland vooralsnog een ondergeschikte rol had in veel discussies, datzelfde geldt voor Europa; "wij" zijn niet geneigd om op die manier een actieve 'geo-politiek' te bedrijven. Dat heeft gevolgen voor de manier waarop "wij" geneigd zijn te reageren: Europa moet sterker worden maar dat komt niet voort vanuit een intrinsieke wens om landen en burgers te motiveren voor een sterk, verenigd Europa.
Joop (met ppt) signaleerde dat "wij" te weinig geneigd zijn om naar onszelf (Nederland, Europa) te kijken vanuit het perspectief en de culturele waardenhouding van -in dit geval- de Amerikanen (VS). Hij schetste de methodiek vanuit een team die een scenariostudie gedaan had mbt lange termijn gevolgen voor een verkiezingsuitslag in de VS en 3 scenario's; Biden, Trump (herhaling) en Trump (andere aanpak).
Aan de discussie namen ook 3 introducees (van resp. de Vereniging voor Beoefenaars van Toegepaste Politicologie en Stichting Jong Atlantisch SamenwerkingsOrgaan Nederland) deel aan de bijeenkomst en de discussie. Documenten zijn op aanvraag beschikbaar.
Eén conclusie was dat de komende NTV-bijeenkomst (25/10) een verkenning wordt naar 'wendingspunten' en 'points of no return'.

Max Herold deelde met ons zijn boeiende verhaal en persoonlijke leerervaring over de uitdagingen van de beleidsimplementatie, hetgeen leidde tot zijn 1e proefschrift en de 'OMSBO'-methode. OMSBO, de afkorting staat voor 'Open Multi Stakeholder BeleidsOntwikkeling (zie proefschrift). 

Het is een inclusieve (proces)methodiek die de verbinding wil leggen tussen een structureel onduidelijk-complexe startsituatie A, naar een voor alle betrokkenen even onbekende en structureel onduidelijk-complexe gewenste eindsituatie B in de toekomst. Beleidsvragen zijn zijns inziens impliciet altijd toekomstvragen omdat ze naar de toekomst toe iets willen oplossen. 

NTV wenst hem succes bij de afronding van zijn 2e proefschrift. (Er is ook een link naar een video die het verhaal ook vertelt, zie Online)

NTV reageert als klankbord op ‘veldvragen'. Dit keer was de vraag: wat zijn zoal de methoden van toekomstonderzoek, is er een catalogus? Bernard Verlaan verzorgde de inleiding. De focus: wat is er nieuw sinds Patrick van de Duin in 2012 zijn methodisch handbook publiceerde (meer info).

Met behulp van ChatGPT en Google/Ngram wordt getoond dat er 1) wél meer methoden zijn -een twintigtal- maar die zijn te clusteren in een 8-talgroepen met voorkeuren voor bepaalde terreinen / onderwerpen en toekomsttermijnen, en 2) dat de verschillende methoden door de tijd en in verschillende talen, een verschillende mate van populariteit genoten. Een ‘ranking' is niet zinvol. Evenmin achtten de aanwezigen de gedachte van een methodische 'gouden standaard' zinvol. Het geldt voor het opnieuw beschrijven van de methoden á la Van der Duin.

Ten aanzien van doorwerking op maatschappelijke processen en de betekenis voor de toekomstgeletterdheid van de onze samenleving, achtten de aanwezigen het zinvoller om te selecteren op studies met een hoge impact en die vervolgens te analyseren naar gebruikte methodes.

Meer informatie: de ingebrachte inleiding met ChatGPT en Ngram doorkijkjes, is opvraagbaar via ntv@stt.nl

Ed Dammers verzorgde de inleiding over 4 scenario’s van de Ruimtelijke Verkenning 2023 van het Planbureau van de Leefomgeving. De focus: methodiek en vertrekpunten, de doorwerking op maatschappelijke processen en de betekenis voor de toekomstgeletterdheid van de onze samenleving.

Meer informatie: beluister de podcast van het PBL (ca 26 min.) De powerpoint is opvraagbaar via ntv@stt.nl.

Op de Unesco ‘World Futures Day’ (2 december) besprak NTV de thematiek van de publicatie ‘Atlas van afgehaakt Nederland'. Hans Nijeboer gaf een voorzet in een beknopte achtergrondnotitie. 'Afhaken' is een actueel thema met consequenties voor de toekomst van onze samenleving. Het is tevens complex. Er zit een politieke dimensie aan, zoals politieke (non)participatie, afnemend vertrouwen in de overheid en een groeiend conflict tussen establishment en non-establishment. 

NTV reflecteerde op dit thema: Hoe manifesteren afhaakgedrag en maatschappelijk onbehagen zich in Nederland? Hoe denken wij dat deze problematiek zich zal gaan ontwikkelen en zien we mogelijkheden om het proces van afhaken bij te sturen? Wat zijn daarbij nuttige handvaten en invalshoeken?

De verzorgingsstaat en het neoliberale denken en handelen hebben de afgelopen jaren het zicht op de maatschappij enigszins weggenomen maar er is genoeg reden, zo blijkt uit dit boek, om tot een herwaardering van de ‘civil society’ te komen. De civil society is terug van weggeweest en de eenduidige verwachting is dat die voorlopig nog niet weg zal gaan en aan belang zal inboeten.

Toekomstverkennen – sommigen spreken liever van toekomstonderzoek – is een systematische activiteit waarbij wetenschappelijke gegevens worden gebruikt. Deze publicatie gaat in op de praktijken van toekomstverkenning bij bedrijven, gemeenten en transitienetwerken.

Arbeid en opvattingen over arbeid zijn in de loop der tijden aan grote veranderingen onderhevig geweest. Eén aspect is onveranderd gebleven: arbeid blijft een centrale plaats in ons leven innemen – om inkomen te verdienen, om te voorzien in de levensbehoeften van onszelf en onze naasten, om identiteit aan te ontlenen, om de need to be needed en om de behoefte aan sociale contacten te vervullen.