BLOG – Op bezoek bij een afstudeerexpositie over generatieve AI en werk
Op woensdagmiddag 10 juli presenteerde STT-stagiaire én toekomstig trend- en toekomstonderzoeker Benthe Peeters haar eindexpositie op de Fontys Hogeschool in Tilburg. In februari begon ze als afstudeerstagiaire bij STT waar ze onderzocht hoe generatieve artificiële intelligentie (GAI) de toekomst van werk mogelijk beïnvloedt. Benthe’s afstudeeronderwerp sluit perfect aan bij het onderzoek van toekomstonderzoeker Anna-Carolina Zuiderduin dat zich buigt over de wenselijke toekomst van arbeid. Zij ging daarom langs bij Benthe’s expositie.
Door de zomervakantie is de Fontys campus enigszins verlaten als ik aankom. Maar als ik de lift naar de derde verdieping neem, kom ik gezellige reuring tegen: een combinatie van afstuderende studenten, docenten en bezoekers. De studenten exposeren hun afstudeerproject in klaslokalen, inclusief Benthe. Ze studeert af als trend- en toekomstonderzoeker aan de opleiding Trend Research & Concept Creation in Lifestyle. Haar onderzoek, met STT als stakeholder, draait om de impact van generatieve artificiële intelligentie (GAI) op werk. GAI is kunstmatige intelligentie dat nieuwe content kan creëren, zoals tekst-, beeld- en geluidmateriaal: van nieuwsberichten tot computercodes tot zelfs volledige muzieknummers. Een van de bekendste voorbeelden van GAI die de gemoederen flink bezighoudt, is de chatbot ChatGPT. De vraag hoe GAI werk zal beïnvloeden met oog op de toekomst is een relevante om te stellen: GAI kan namelijk werk van mensen overnemen.
Automatisering en basisinkomen of het einde van de bullshit job?
Voor haar afstudeerproject creëerde Benthe twee scenario’s voor de toekomst van GAI en werk in het jaar 2034: een toekomstige Nederlandse arbeidsmarkt mét en zónder GAI. Ze doet zelf geen uitspraak over welk scenario wenselijker is of welke richting we moeten inslaan. Hét wenselijke toekomstscenario bestaat niet, volgens haar. “Ik wil juist bewust de keuze bij de lezer en de bezoeker laten naar welk scenario hun voorkeur uitgaat. Wat vinden zij wenselijk?,” legt ze uit. Door voor beide scenario’s zowel de positieve ontwikkelingen als de uitdagingen uiteen te zetten, wil ze het voor de bezoeker mogelijk maken om een geïnformeerde keuze te maken.
Voor haar expositie hielp Benthe de bezoeker wel op weg met het maken van een keuze. Ze creëerde verschillende stellingen over GAI waar de bezoeker het mee eens of oneens kon zijn. Speelt duurzaamheid bijvoorbeeld een belangrijke rol in je leven? Of lijkt het je prettig om samen te werken met technologische systemen als zijnde collega’s? Afhankelijk van je antwoorden kom je bij een toekomstige arbeidsmarkt met of zonder GAI uit. Met een notitieblaadje noteer ik mijn antwoorden voor de verschillende stellingen. Ik score echter net zo vaak ‘eens’ als ‘oneens’. Ik lees daarom beide scenarioschetsen. In een toekomst zonder GAI gaan we als Nederlandse samenleving terug naar de essentie van werk: sectoren krimpen en het aantal bullshit jobs neemt af. In een toekomst met GAI automatiseren bedrijfsprocessen juist en voert de Nederlandse overheid een basisinkomen in. Ik ben nog onzeker welk scenario me wenselijker lijkt.
De toekomst
Behalve dat Benthe het afgelopen half jaar inzicht kreeg in het werkveld van een toekomstonderzoeker, ontdekte ze ook waar haar passie ligt: bij de kritische reflectie op technologie en het uitdenken van de langetermijngevolgen van (nieuwe) digitale technologie op de samenleving. In september begint ze daarom aan haar master Philosophy of Data and Digital Society aan Tilburg University. In deze eenjarige masteropleiding doe je als student onderzoek naar de impact van de dataficatie en digitalisering van de samenleving. “Dat is echt mijn straat geworden,” vertelt Benthe me.
