Horizonscan 2007
De scan geeft u vanuit een langetermijnperspectief een beeld van de problemen en van de kansrijke ontwikkelingen die zich aan de horizon manifesteren. Van daaruit worden voor de korte termijn strategische beleids- en kennisvragen gesteld die beogen een bijdrage te leveren aan duurzaam beleid en aan een lange termijn gerichte kennisagenda. Het rapport geeft geen oplossingen aan maar wil het denken vanuit een brede toekomstgerichte benadering stimuleren.
Redactie: Bernard Verlaan, Roel in ‘t Veld, Hans van der Veen, Victor van Rij, Pierre Morin, Henriëtte Maassen van den Brink,
Inleiding
De Horizonscan is een project van de COS. De COS, ingesteld onder artikel 12 van de Raamwet sectorraden van 1987, is het samenwerkingsplatform van de sectorraden en de Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT). De COS-leden zijn kennisnetwerkorganisaties die maatschappijgerichte toekomstverkenningen verrichten op basis waarvan strategische kennisvragen worden geformuleerd die bijdragen aan onderzoeksprogrammering en beleid. Sectorraden bestaan uit vertegenwoordigers van overheid, maatschappij, bedrijfsleven en wetenschap. Zij brengen de overheid, de kenniswereld en de maatschappij bij elkaar. De COS-Horizonscan is uitgevoerd door een speciaal in het leven geroepen uitvoeringsgroep die onder de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de COS-leden opereerde. De uitvoeringsgroep werd in haar werkzaamheden bijgestaan door een aantal klankbordgroepen.
Aanleiding Horizonscan
Een evaluatie van de COS (2004) meldde dat naast de gebruikelijke domein- en disciplineoverstijgende maatschappelijke verkenningen rond het sectorraden stelsel, ook behoefte was aan een breder dekkende verkenning; één die ook terreinen en domeinen zou bestrijken die tot dan toe niet door het stelsel werden bediend. Door dwarsverbanden te leggen tussen domeinen en door bewust te speuren naar zwakke signalen die afwijken van wat we gebruikelijk voor waar aannemen over de toekomst, zou een bréde verkenning de voedingsbodem kunnen vormen voor nieuwe verkenningsonderwerpen. Daarmee zou het dienst kunnen doen als katalysator voor samenwerking met andere organisaties. Dit laatste is van belang bij verkenningen naar domeinen die buiten het sectorradenstelsel vallen. Bovendien was de gedachte dat een Horizonscan een goede basis zou kunnen leveren voor het werkprogramma en de verkenningenagenda van de COS-leden.
Op basis van een discussie in de COS naar aanleiding van (concept) voorstudies van de Britse Foresight organisatie en van COS-leden, is besloten tot het starten van een Nederlandse horizonscan, geïnspireerd op horizonscans die al in verschillende landen worden uitgevoerd. Deze scans beogen een zo compleet mogelijke kaart te maken van toekomstige problemen, bedreigingen en kansrijke ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op het te voeren beleid van overheid, bedrijven, instellingen en organisaties. Ze leiden idealiter tot gerichte vragen ten aanzien van wat belangrijk is te weten of nader te onderzoeken om het beleid duurzaam en toekomstbestendig te maken. Horizonscans leveren daardoor niet alleen grondstof voor nadere domeinoverstijgende verkenningen maar leiden ook tot kennisvragen die gebruikt kunnen worden voor een kennis- en onderzoeksagenda.