Vooruitkijken naar 2050

Zullen we een succesvolle transitie maken van een lineaire naar een circulaire economie? Zal de globalisering doorzetten of leidt een internationale handelsoorlog tot een meer gesloten economie? Is de Europese Unie nog een lang leven beschoren? En is het Nederlandse sociale zorgstelsel houdbaar in het licht van de vergrijzing?

De laatste jaren is er in de Nederlandse media veel aandacht voor dit soort vragen over de toekomst van de Nederlandse concurrentiepositie, de arbeidsmarkt, het sociale zekerheidsstelsel en de kwetsbaarheid van de Nederlandse economie. Het gaat hierbij niet om eenvoudige vragen en de antwoorden die geschetst worden zijn dus ook niet eenvoudig. Ze zijn eerder meervoudig, in die zin dat verschillende experts verschillende antwoorden geven op bovenstaande vragen. Het is dus niet vreemd dat Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) in 2017 gestart is met de toekomstverkenning Economie. Op het moment dat toekomstgerichte vragen te kenmerken zijn door een hoge mate van complexiteit en onzekerheid kunnen we niet meer toe met voorspellingen of prognoses. Het is dan verstandiger om gebruik te maken van methoden om de toekomst te verkennen. Methoden van toekomstverkenning, zoals scenarioplanning, roadmapping of future prototyping, worden sinds de tweede helft van de vorige eeuw steeds vaker ingezet in bedrijfsleven en overheidsorganisaties voor strategische en innovatieve doeleinden.

Het doel van de toekomstverkenning Economie is om beleidsmakers, strategen en beslissers uit het Nederlandse bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid te informeren over mogelijke toekomstige ontwikkelingen die de Nederlandse economie beïnvloeden en ze te helpen strategische beslissingen te nemen over de toekomst. Technologische ontwikkelingen staan hierbij centraal; dit is een belangrijk uitgangspunt voor alle verkenningen die STT uitvoert. Maar minstens zo belangrijk is dat technologische ontwikkelingen niet op zichzelf staan, maar beïnvloed worden – en op hun beurt weer invloed uitoefenen – op andersoortige ontwikkelingen, zoals demografische, ecologische en politieke ontwikkelingen. Naast het verkennende aspect is dus ook het interdisciplinaire aspect belangrijk bij het bestuderen van mogelijke toekomstige ontwikkelingen.