Interview met Herman Mulder, voorzitter van SDG Nederland, over de Horizonscan 2050

In eerste instantie reageerde Herman Mulder kritisch, toen hij in 2019 met STT in gesprek raakte over de stip op de horizon. 2050? ‘Het is goed om het perspectief ver(der) te verplaatsen de toekomst in, maar niet te taakstellend. Laten we eerst de doelen voor 2030 realiseren, waarop de SDG’s nu gericht zijn. Dat was mijn eerste reactie’, zegt Herman Mulder. ‘Echter, we weten ook: de SDG’s zijn per definitie niet afgerond in 2030. Onze duurzame doelstellingen moeten hoe dan ook een vervolg krijgen, met een nieuwe taakstelling en met het voortschrijdende inzicht dat we nu opbouwen.’

Als netwerkorganisatie werpt SDG Nederland zich op als een driver voor change. Inmiddels zijn meer dan 1.000 maatschappelijke organisaties, jongerengroepen, gemeenten, financiële instellingen, onderwijs- en kennisinstellingen en bewonersinitiatieven aangesloten. Druk bezig met het samenbrengen van initiatieven en het aanjagen van de duurzaamheidsagenda, brengt de wereldwijde Corona-uitbraak alles in een stroomversnelling. Mulder is stellig: ‘De pandemie legt de problemen en kwetsbaarheden in de samenleving onder een vergrootglas. We kunnen niet heen om de grote uitdagingen op het gebied van armoede, onderwijs, veiligheid of de klimaatcrisis. Kijk bijvoorbeeld naar de klimaataanpak van de overheid. Het perspectief is daarin al 2050. Dat is niet voor niets. De pandemie laat de kosten zien van inactie en de consequenties van niet samenwerken. Je ziet wat er gebeurt als we geen echt lange termijn perspectief bieden voor thema’s als vervuiling of ongelijkheid in de samenleving. Laten we de huidige periode gebruiken als kans om het beter te doen. Nu krijgen de grote thema’s een extra stem. Daar moeten we gebruik van maken. Ik zeg weleens: duurzame bliksem in de polder.’

De grote uitdagingen in gezamenlijkheid aanpakken, is complex en uitdagend. Tegelijkertijd ziet Herman Mulder de noodzaak. ‘SDG Nederland heeft een routekaart ontwikkeld voor de zeventien SDG’s, zoals betaalbare en duurzame energie, verantwoorde consumptie en productie en geen honger. Ons streven is dat deze routekaart uiteindelijk opgaat in een kabinetsbreed plan van aanpak voor de SDG’s.’ 

Herman noemt een van de nieuwste initiatieven: duurzaamregeerakkoord.nl. Een manifest, dat oproept om samen een speerpunt te maken van duurzaamheid. ‘Met dit manifest willen wij de gezamenlijkheid benadrukken, zowel actie, betrokkenheid als inhoud. We pleiten we voor een balans tussen economie, ecologie en sociaal. Duurzaamheid gaat niet alleen over natuurlijke ontwikkeling of circulair ondernemen, maar ook over gelijke kansen, inclusief onderwijs en kwalitatieve banen voor iedereen. In 2017 hebben we die samenhang niet herkend. Nu kunnen we dat anders doen. En als pleitbezorger kan ik het niet laten: wij nodigen iedereen uit het duurzame manifest te ondertekenen in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021. Het momentum is zo belangrijk.’

Technologie is nauw verweven met dit proces van verduurzaming en biedt kansen voor nieuwe oplossingen. De samenhang erkent Herman Mulder in de ontwikkeling en budgettering van R&D en technologische innovaties. En dan raken we in gesprek over Wijze Technologie, een concept dat Eva Helmond ontwikkelde binnen de Horizonscan 2050, samen met een brede groep van experts. Herman Mulder ziet daarin een omslag van kleine naar grote circulariteit. ‘Smart Technology focust meer op de dagelijkse problemen, het dagelijks wonen en werken. De technologie biedt daar oplossingen voor. Wijze Technologie, met een 2050 Horizon, overstijgt de context van het hier & nu. De ontwikkeling is interdisciplinair en richt zich ook op de wereld van morgen en elders.’

Belangrijk uitgangspunt binnen Wijze Technologie is een integrale, systemische benadering van de SDG’s. Waar Smart Technologie meer tactisch is, biedt Wijze Technologie richting en perspectief op strategisch niveau. Ingezet voor de maatschappij en de wereld als geheel. Als voorbeeld noemt Mulder digitalisering en de uitdaging om de derde wereld aan te sluiten. Hoe kan technologie(beleid) ontwikkeld worden om dat binnen het bereik te brengen? ‘Technologie op zichzelf is geen waardering. Het gaat om de koppeling aan maatschappelijke behoeften. We leven in een wereld, waarin we onze afnemende resources, zoals natuurlijke grondstoffen, moeten delen met meer mensen. Vervuiling en kansenongelijkheid schaden iedereen. En de biodiversiteit is eindig. Wijze Technologie, zoals het kader er nu ligt, focust op een internationaal wereldperspectief. Een wetenschapsbeleid, gericht op de wereld van morgen én elders. 2050: daarvoor moeten we nu de zaadjes planten. Wijze Technologie biedt daar in mijn ogen een kansenagenda voor.’

Hoe ziet de samenleving er in 2050 uit? Backcasting is een methode, waarbij je een gewenst toekomstbeeld terugvertaalt naar het heden. Waan jezelf in de wereld van 2050. Herman Mulder blikt vooruit, denkend aan het wereldbelang, maar ook de vraag wat hij zijn kleinkinderen zou toewensen. 

‘Ik hoop en zou graag zien dat we tegen die tijd niet meer praten over een probable underclass, over het verlies van biodiversiteit of klimaatverandering, maar over een wereld waarin een basisinkomen voor iedereen normaal is. Een wereld, waarin de arbeidsuren fors verminderd zijn en waarin de gezondheidszorg wereldwijd georganiseerd is en pandemie proof. Een stabiele wereld, waarin we iedereen een gelijkwaardig deel van de samenleving laten zijn. Met een bewust ecosysteem, waarin we zuinig en regeneratief omgaan met natuurlijke bronnen. Met een tijdshorizon als deze praat je over brede, grensoverstijgende welvaart en breder welzijn. We moeten veel meer bezig zijn met het verkennen van de toekomst en de discussie over de routekaart daarvoor, daarvan ben ik overtuigd. Met ambitie, ordelijk en een transitie in samenhang, zodat iedereen kan aansluiten en meekomen. Wijze Technologie is in die zin ook een mindset. Het is aan de wetenschap om waarden daarvoor te definiëren, zoals Wijze Technologie die omvat. Waarden als transparantie, rechtvaardigheid en haalbaarheid.’

Herman Mulder is tevens lid van de Commissie Toekomst, een onafhankelijk, maatschappelijk initiatief dat de dialoog over de toekomst naar een hoger plan wil tillen. Ook STT-directeur Patrick van der Duin is hier lid van. ‘Voor de Commissie Toekomst zien wij een rol weggelegd als katalysator van vooral een open dialoog. We willen ruimte bieden voor een breed maatschappelijk debat over de toekomst en voor de diversiteit aan opinies. Dus een brede afspiegeling. Welke technologische of sociale innovaties heeft de maatschappij nodig? En niet alleen hier, maar ook in het buitenland en in samenwerking? Bijvoorbeeld voor de gezondheidszorg, consumptie of mobiliteit. Dat zijn grote uitdagingen. De kansen liggen in de gemeenschappelijkheid en in open dialoog. In de komende tijd willen wij dat ook vanuit deze Commissie agenderen en stimuleren.’