Wat kunnen we leren van het verleden?
Als je bezig bent met een toekomstverkenning, dan kan het gebeuren dat je de hele dag aan het dagdromen bent over wat er allemaal mogelijk is en wordt. Totdat er op een gegeven moment op kantoor een archiefkast wordt opgeruimd en je even een blik krijgt op het verleden. De afbeelding hierboven is een krantenknipsel uit 1978 waarin de toenmalige directeur van STT (de heer Sjoerdsma) zegt “Kernenergie niet te vermijden”. Wat kunnen we nu, 39 jaar later, zeggen over deze uitspraak in de Haagsche Courant?
Een beetje in shock
Persoonlijk schrok ik niet zo verschrikkelijk van de kop, die past voor mijn gevoel goed in de tijdsgeest die er toen was. Waar ik wel oprecht van opkeek, was de rest van het artikel. De openingszin lijkt bijna uit een propagandatekst voor klimaatsceptici te komen: “Het Nederlandse volk wordt in slaap gesust met zonne-energie en windmolens”. Dit lijkt precies tegenovergesteld aan hoe we nu aankijken tegen een toekomstig energiesysteem. Hierdoor zet het ook meteen aan tot denken… Als we het toen zo fout hadden bij STT, waarom zouden we dan nu wel de wijsheid in pacht hebben? Maar hadden we het dan zo fout?
In 1978
Verder in het artikel ga je beter snappen waar de onrust vandaan kwam om iets aan ons energiesysteem te willen veranderen. De wereld had net de oliecrisis van 1973 achter zich en iedereen kan zich vast de autovrije zondagen herinneren. Tijdens deze oliecrisis ging de olieprijs van 3 naar 12 dollar per vat. En de opmerking dat er “binnen tien à twintig jaar meerdere energiecrisissen zullen uitbreken” blijkt een goede analyse te zijn. Nog geen jaar later, in 1979, breekt namelijk de tweede oliecrisis uit waarbij de prijs van olie nog verder doorstijgt van 12 naar 33 dollar per vat. Dat er dus behoefte was aan verandering is duidelijk en op dat moment leek de beste optie kernenergie te zijn.
Waarom niet?
Ondanks dat er in het artikel wordt geopperd dat keuzes over ons energiesysteem losgekoppeld moeten worden van het publieke debat, is dit niet gebeurd. Het is natuurlijk niet verstandig om als regering een omstreden technologie in te voeren als één van de belangrijkste energiebronnen in het land. In 1986 kwam daar ook nog het ongeval van de kerncentrale in Tsjernobyl bij. Vanaf dat moment was het eigenlijk onmogelijk om zonder publiek debat te willen kiezen voor kernenergie.
Onze toekomst
In het artikel wordt ook aangegeven waarom zonne-energie geen optie is, en dat had op dat moment een technologische reden. Dezelfde reden leidde er vast ook toe dat windenergie geen optie was. In de huidige verkenning naar de toekomst van energie zijn dit geen argumenten meer. De technologieën van zowel zonne- als windenergie zijn al vergevorderd en worden veelvuldig op commerciële schaal ingezet. Regelmatig zijn de aanbestedingen voor zon- en windparken zelf zo laag dat ze concurrerend zijn met de prijs van fossiele brandstoffen. De wenselijkheid van kernenergie is wel een vraag die nog staat. Want in het kader van klimaatverandering is kernenergie een hele goede manier om veel energie te produceren zonder de uitstoot van broeikasgassen, alleen: wat doen we met het afval? Creëer je niet een heel nieuw probleem? Gelukkig kun je nog een beetje dagdromen als het om de toekomst gaat en zien we dat er onderzoek gedaan wordt op het gebied van bijvoorbeeld thoriumreactoren die veel minder (in hoeveelheid en levensduur) afval produceren dan de huidige reactoren.
Wat kunnen we leren?
Er is één specifiek onderwerp dat bij mij blijft resoneren en dat is de maatschappelijke discussie. Bij het uitwerken van mijn scenario’s zie ik dat het zeer waarschijnlijk is dat een klimaatneutraal energiesysteem in 2050 gepaard zal gaan met een aantal pijnpunten. Nu is mijn vraag: moeten we het publieke debat afwachten? Moet iedereen in Nederland het er mee eens zijn dat een duurzame samenleving betekent dat je op andere gebieden moet inleveren? Of moet de regering doortastend zijn in het doorzetten van een nieuw energiesysteem? Zelf weet ik het antwoord hier niet goed op. Mijn gevoel zegt dat we ons stinkende best moeten doen om iedereen te laten inzien dat we wel moeten, mijn verstand vraagt zich af of dit wel kan lukken…
Misschien maakt het allemaal niet zoveel uit. Want de hele reden voor het alarmerende artikel was “een verantwoord energiebeleid moet nú van de grond komen, opdat Nederland na 1990 niet in de problemen komt”. Die kerncentrales zijn er niet gekomen, maar die enorme problemen ook niet. Het is dus weliswaar goed om na te denken over de toekomst en proberen om daarbij te sturen, maar als dat niet lukt… dan komt het waarschijnlijk nog steeds wel goed. Hoop ik…