Toekomsten vol mogelijkheden bij DDW25

De installatie Ambient Care van PLECTRUM (een ontwerpadviesbureau van toekomstonderzoeker en ontwerper Lisa Mandemaker en ontwerper Dani Clode) laat een mogelijke toekomst zien waarbij een Organoom ons ‘vergezelt’ en namens ons keuzes maakt voor onze gezondheid en de zorg die we mogelijk nodig hebben. Door een stap achter de schermen te nemen van toekomstige zorg, maakt deze speculatieve installatie een ambient systeem tastbaar waar Organomen het werk van preventie en zorg uitvoeren in onze afwezigheid. De installatie daagt je uit om in gesprek te gaan over mogelijke technologische toepassingen in het domein van preventieve zorg. Het levert veel vragen op die inzicht bieden in de impact van technologie in dit domein en hoe de toekomst van preventieve gezondheidszorg eruit zou kunnen komen te zien.

Lisa Mandemaker gaat dit onderwerp verder uitdiepen: STT109 Toekomst van preventieve gezondheidszorg is Lisa's nieuwe onderzoek. Daarover later meer!

Dutch Design Week (DDW) richt zich van oudsher op mogelijkheden en ontwikkelingen. Juist door ontwerp te koppelen aan toekomsten, komen nieuwe en inspirerende ontwerpen en thema's naar voren. Onze bezoekers delen hun favorieten:

Lisa: Het project Huisje, Boompje, Beestje (2050) onderzoekt hoe we in de toekomst denken over thuis, bezit en eigenaarschap. De uitdrukking “huisje, boompje, beestje” staat traditioneel voor stabiliteit, veiligheid en geborgenheid, maar dat beeld staat onder druk. Door de woningcrisis, veranderende sociale structuren en toenemende mobiliteit is een vast huis en een voorspelbare levensstijl voor velen geen vanzelfsprekendheid meer.

Vanuit hun persoonlijke ervaring met flexwonen onderzoekt ontwerpduo Jheronimo Ypsilon hoe onzekerheid en het gebrek aan een vaste plek emotioneel en sociaal doorwerken. Tijdens hun residentie bij de Eindhovense woningcorporatie Trudo gebruiken ze dit spreekwoord als lens om te verkennen wat ‘thuis’ in 2050 kan betekenen. Het project creëert ruimte om nieuwe perspectieven op wonen te verbeelden – minder gebaseerd op bezit, en meer op waarden als verbondenheid, flexibiliteit en collectiviteit.

De reden dat dit een van mijn favoriete projecten is, ligt in de opzet. De ontwerpers kregen een eigen werkruimte binnen het kantoor van Trudo, waar ze gedurende een bepaalde periode aan hun onderzoek werkten. Via hun artistieke interventies brachten ze nieuwe gesprekken op gang met de medewerkers van Trudo en stimuleerden ze andere manieren van kijken.

Lilian: Mijn favoriet was Ballad of Import-Export: Harvesting Gas and Grapes van Sabina Scorțanu. Het werk maakt scherp zichtbaar hoe infrastructuur ook een machtsstructuur is of kan zijn. De gaspijpen in het werk zijn overblijfselen van een Sovjetnetwerk dat ooit stabiliteit beloofde in Moldavië. En nu staan ze symbool voor hoe systemen van macht blijven doorwerken, ook nadat ze formeel zijn ingestort.

Ik zie het werk ook als metafoor voor de Europese zoektocht naar strategische autonomie. Het laat mooi zien hoe afhankelijkheid niet per se verdwijnt als je nieuwe technologie ontwikkelt, maar zich eerder zal verplaatsen naar andere netwerken. Dus van gas naar data of van energie naar informatie. Die parallel tussen energie- en datanetwerken maakt het werk relevant voor de vraag wat strategische autonomie in een digitaal Nederland of Europa betekent, nu en op de lange termijn.

Carlijn: In het kunstproject ‘Draagt u soms een joggingpak?’ van theatergezelschap Het zuid land, geven handgeschreven brieven van kinderen een andere kijk op de wereld. Een handgeschreven brief maakt persoonlijke perspectieven zichtbaar en vormt een oprecht en authentiek gebaar in een wereld die steeds meer digitaal wordt.

De installatie op de DDW is samengesteld uit gevoelige, ontroerende en humoristische brieven die vol vragen staan. De brieven zijn geschreven aan drie machtige figuren: een almachtige, een ouder/verzorger of de baas van een land. Wat willen ze van hen weten? Hoe kijken ze naar macht? Wat zouden ze graag anders willen zien?

DDW liet een breed scala aan ideeën en onderwerpen zien. Speculatief ontwerp kan als katalysator dienen voor verandering; het brengt de verbeelding op gang en breekt juist weg van vaste denkpatronen. Toekomstonderzoekers Lisa en Lilian delen hun visie op speculatief ontwerp.

Lilian: Speculatief ontwerp onderzoekt de toekomst als onderhandeling. Door objecten of verhalen te gebruiken, kun je toekomsten tastbaar maken en aannames ontleden. Een goed speculatief ontwerp maakt zichtbaar wat we normaal zijn gaan vinden en waar we nog niet over willen nadenken. Dus het dwingt je eigenlijk tot het innemen van een positie. En in het kader van strategische autonomie zie ik ontwerp ook als een instrument om politieke keuzes tastbaar te maken.

Lisa: De ontwerper kan een katalysator zijn binnen een organisatie. We zijn gewend om in silo’s te werken en te denken, maar projecten als Huisje, Boompje, Beestje (2050) doorbreken dat patroon: ze leggen nieuwe verbindingen en brengen onverwachte inzichten aan het licht, en maken tegelijk ook een op zichzelfstaand ontwerpproject dat de verbeelding ook weer buiten de organisatie brengt. Deze 'dialoog' roept de vraag op of meer maatschappelijke, overheids- of wetenschappelijke organisaties een artist-in-residence zouden moeten hebben.

Lilian: Wat me opviel was dat best wat werken materialen hergebruiken in plaats van iets nieuws maken. Ik vond dat in het kader van strategische autonomie een interessant en belangrijk inzicht. Dus dat veerkracht niet per se (alleen) om nieuwe tech vraagt, maar ook het afbreken of nieuwe functie geven aan bestaande materialen/objecten/infrastructuren.

Lisa: Het project dat Carlijn noemde, Draagt u soms een joggingpak, was ook een van mijn favorieten. De analoge uitwerking lijkt op de uitwerking van Huisje, Boompje, Beestje (2050): persoonlijk, direct en daardoor indringend.

Lilians reflectie vond ik daar ook heel mooi bij aansluiten: nieuwe technologie is niet altijd nodig voor nieuwe inzichten. Bovendien bouwt die nieuwe technologie vaak voort op oude infrastructuren. De vraag is dus: doen we dan wel echt iets nieuws? Juist door het gesprek aan te gaan over wat we echt belangrijk vinden, en dat vervolgens tastbaar te maken, ontstaan hoopvolle nieuwe invalshoeken.