Ambitie en strijd voor een klimaatneutraal Europa: highlights uit de STT Q&A met Diederik Samsom van de Europese Commissie

'Technologie alléén heeft geen waarde; het draait om de koppeling met ondernemerschap en ecosystemen.' Dit was de wrap-up van onze Q&A met Constantijn van Oranje, Special Envoy van Techleap. Diezelfde ondernemersmentaliteit bleek een brug te slaan naar de Q&A met Diederik Samsom. En met perspectief, concludeert Rudy van Belkom: 'Het was een open en eerlijk gesprek, waarin Samsom ook durfde aan te geven op welke punten de overheid nog tekort schiet en waar onvoldoende aandacht voor is. Zo missen we volgens hem een ondernemende houding. We moeten meer risico's durven nemen. Anders komen we er niet.'

Gevraagd wat the European Green Deal precies betekent voor Europa noemt Diederik Samsom opvallende winst. Voor het eerst gaat het om één plan: Europa klimaatneutraal in 2050. The European Green Deal is de éérste integrale groeistrategie, waarin samenhangend wordt gekeken naar klimaatverandering, energie, biodiversiteitsverlies, circulariteit etc. Het is ook geen 'milieuplan', dat vaak een soort common denominator is, maar een economische groeistrategie. Europa is een verouderend continent. Voor de toekomst hebben we nieuw momentum, nieuwe energie en nieuwe innovaties nodig. Extra hard nodig na de pandemie, benadrukt Samsom. En ook nu, extra hard nodig in de crisis rond Rusland en de Oekraïne. 

Verduurzaming gaat niet alleen over berekeningen, percentages en marges. Duurzame innovaties moeten ook omarmd worden door de burger. Het gaat om menselijk gedrag. Deze menselijke component wordt nog weleens over het hoofd gezien. Hoe leeft duurzaamheid in het dagelijks leven van mensen? Hoe beweeg je mensen? Voor wie is verduurzamen haalbaar en voor wie is compensatie nodig? Samsom noemt dit 'de sociale opgave van de groene transitie'. Er is nog te weinig aandacht voor verschuivingen in waarden, veranderende behoeften en reacties uit de samenleving. In keuzes moeten we deze beter internaliseren. Acceptatie, zeker in de huidige tijd met stijgende prijzen, wordt de grootste uitdaging.  

Denken in transities is lastig en complex, ook voor overheden en ambtenaren. Cultuurvraagstukken spelen hierin een rol. We zullen meer risico moeten durven nemen, ook in keuzes, aldus Samsom. Als voorbeeld noemt hij mobiliteit en de grote transportroutes. We moeten nu kiezen welk net we aanleggen voor de toekomst. Wordt dat elektrisch vervoer of groene waterstof? En welke brandstof gebruiken we straks voor scheepvaart? Gaan we van olie naar LPG of kiezen we in één keer voor ammonia als revolutionaire brandstof, met als consequentie dat alle scheepsmotoren aangepast moeten worden? 'Niet kiezen' kon vroeger nog, maar is geen optie meer: we kunnen het ons niet langer veroorloven. The Europese Commissie spreekt over the make or break decade. En dat betekent niet alleen innovatie, maar meer ondernemershouding, anders omgaan met risico's, en wel een besluit nemen.

Dé toekomst bestaat niet. Dé energietransitie ook niet. Bij STT denken we in scenario's: een methodiek, die Samsom herkent bij de Europese Commissie. Op Europees niveau worden data en modellen ingezet in de ontwikkeling van toekomstig beleid, maar uiteindelijk moeten we een keuze maken. Er wordt serieus mee gewerkt, blijkt uit de reactie van Samsom. Beleid is vaak het omzetten van een combinatie van scenario's: een energiemix, die het meest optimale economische pad vormt richting klimaatneutraliteit. Hij noemt Fit for 55: de energiemix om 55% CO2 gereduceerd te hebben in 2030, als tussenstap naar klimaatneutraliteit in 2050. En toen viel Rusland de Oekraïne binnen en moest er 'een nieuwe parameter toegevoegd worden': 'geen Rusland'. Gas, olie, kolen, noch uranium. Met grote gevolgen: een andere energiemix, maar wel een die leidt tot veel meer besparing, veel duurzame energie; en ook wat meer nucleair en kolen. Nog steeds 55% reductie, een totaal ander investeringspad. Nieuw beleid is niet altijd nodig, maar nieuwe omstandigheden leiden wel tot nieuwe afwegingen.

Van Belkom sluit af met een handreiking aan Samsom: ‘Mocht de Europese Commissie inzicht willen krijgen in de verschuivingen in waarden, veranderende behoeften en reacties uit de samenleving dan kan de Stichting Toekomstbeeld der Techniek daar altijd bij helpen. Het is belangrijk om de menselijke component niet uit het oog te verliezen bij de ontwikkeling van scenario’s en het maken van geïnformeerde keuzes voor de toekomst.

Voor deze en andere kernpunten: de Q&A is het terugkijken waard. Bekijk hier de replay en heb je een vraag of reactie? Laat het ons weten via info@stt.nl.