Bestemming 2050?! Over de SDG's 2050, de impact van technologie en duurzaamheid. Jan van Ginkel bepleit: 'Bredere inclusiviteit dan we ooit kenden.'

Als voorzitter van de begeleidingscommissie is Jan van Ginkel nauw betrokken bij de Horizonscan 2050. Grote, cruciale trends voor de toekomst ziet hij in twee gamechangers. ‘Ik heb de stellige overtuiging dat technologie één van de grootste ontwikkelingen is van deze tijd en met name de impact van digitale technologieën. In de praktijk houd ik mij veel bezig met de digitale transformatie, met name op het veranderkundige en organisatorische niveau, en de impact van technologie op onze maatschappij en onze democratie. Dat doe ik zowel vanuit de provincie Zuid-Holland als interprovinciaal, interbestuurlijk en in samenwerking met andere partners. Naast digitalisering zie ik de circulaire economie als gamechanger. Alles wat met de circulaire samenleving te maken heeft: klimaat, energietransitie, biodiversiteit, grondstoffen etc. Urgente vraagstukken zijn er genoeg, maar digitalisering en circulariteit gaan echt over overleven in de toekomst. In het geweld van onze wereld en in de internationale concurrentiestrijd, kun je als samenleving niet overleven zonder in deze dynamiek mee te gaan. Deze studie loopt een stap vóór door niet alleen mens en technologie te betrekken, maar ook de natuur. Ik ben sterk intrinsiek gemotiveerd om bij deze Horizonscan betrokken te zijn. Voor mij is het een passie en overtuiging om van toegevoegde waarde te willen zijn.’

De Horizonscan richt zich op de relatie tussen impactvolle technologie(ontwikkeling), de SDG’s en een duurzame samenleving. Hoe creëer je een opwaartse spiraal richting 2050? Met een stuk radicalisering, is zijn reactie. ‘Gevaarlijk’ geladen woord? Waar hij op doelt, is keuzes durven maken en inclusiviteit. ‘Het gaat mij allereerst om inclusiviteit door de generaties heen. Niet alleen de SDG’s van vandaag, van morgen of van 2030, maar ook van generaties in de verdere toekomst. Inclusiviteit zie ik ook in de wijze waarop we vraagstukken benaderen, zoals wij in deze Horizonscan doen. Het gaat om veel meer dan technologische innovatie: ook om sociale innovatie, culturele en democratische innovatie. Inclusiviteit zie ik verder in realiteitsbewustzijn. We moeten niet alleen floreren met kansen, maar ook de schaduwkanten onderkennen. Technologie heeft zowel positieve als negatieve impact. Dus moeten we ook oog hebben voor de potentiële risico’s en bedreigingen. Verder pleit ik voor economische inclusiviteit en daarmee bedoel ik true pricing. Ik pleit ervoor om alle werkelijke externe kosten te gaan beprijzen. Dus ook schade, kosten of negatieve impact op de natuur en het milieu, de gezondheid van de mens of bijvoorbeeld werkomstandigheden. Neem als voorbeeld een pakje sigaretten. Het gaat om de accijns, maar cru genoeg ook om zorgkosten en dat zou een pakje sigaretten weleens onbetaalbaar kunnen maken. Ik bepleit radicaal faire, inclusieve prijzen.’

Wat Van Ginkel betreft gaat deze inclusiviteit zelfs nóg een stap verder en ligt hier een kans voor de toekomst: ook het begrip spiritualiteit meenemen. Spiritualiteit in de zin van het ongrijpbare of hogerbewuste, van religie en cultuur, bijvoorbeeld oosterse wijsheden, en de invloed van gemeenschappen en tradities. ‘Technologie en duurzaamheid zijn ook cultureel gebonden. Onze kijk is heel Westers. Ook al zijn we nog zo’n multiculturele samenleving, onze samenleving is verwesterst. Wij kijken als Verlichtingsmensen, maar zo kijken andere volkeren niet. Ik ben ervoor om dat inclusief mee te nemen, als mogelijkheid om mensen in andere culturen te bewegen vanuit hun spiritualiteit, levensbeschouwing, bovenbewuste of religie. We moeten verder kijken dan vanuit ons Westerse dominante perspectief: meer open staan en aansluiten, dan pas ontwikkelen of veranderen. Nodig bijvoorbeeld een Indiase sjamaan uit in het team. Of ga eens in gesprek met een psychiater of een cultureel antropoloog. Mijn advies: andere perspectieven radicaler betrekken en waarderen.’

Wijze Technologie gaat uit van de bekende 5 P’s als universele, duurzame waarden. De tijd is er rijp voor, volgens Van Ginkel, kijkend naar de huidige waardendiscussie. ‘In de digitale transformatie zie ik dat het debat over waarden steeds heftiger wordt gevoerd. Denk aan belangrijke waarden, zoals autonomie, transparantie, vrijheid, vrijheid van meningsuiting, openheid en privacy. Deze waarden zijn ook echt wel fundamenteel in het geding. Ook de Europese Commissie heeft hier inmiddels alle aandacht voor. Digitale transformatie is niet waardenvrij en mag de democratie niet uithollen. Waarom zou je anders nog verkiezingen houden, als AI toch allang weet hoe jij en ik denken? Die kant willen we niet op. Het onderwerp waarden, het behouden van waarden en het hebben van een waardencompas staat op alle manieren op de agenda. Wijze Technologie probeert de waarden, die wij belangrijk vinden, aan de voorkant te incorporeren. Dat is winst. Dat herken ik ook in mijn werk. Wijze Technologie is daarmee wat mij betreft nog een stap inclusiever dan hoe we op dit moment een ‘waardenvolle’ digitale transformatie tot stand proberen te brengen. Deze studie vind ik echt winst.’

De Horizonscan biedt handelingsperspectieven voor impactvolle technologie(ontwikkeling). Hoe komen we van perspectief naar actie? Vanuit zijn ervaringspraktijk zegt Van Ginkel: ‘Als eerste zou ik zeggen, start met casussen om te kijken hoe je dit operationeel kunt maken, dat werkt altijd. Twee is: niet zeggen ‘het roer moet radicaal om’, maar kijk wat er al is. Ik geloof dat als je een verandering wilt inzetten, dat de verandering er al is. Alleen is deze nog klein en misschien onzichtbaar. Ga heel waarderend kijken naar waar je je in herkent en van zegt: dit zijn al onderdelen van Wijze Technologie. Communiceer daarover en maak dat zichtbaar. En drie: verbindt deze met elkaar en breng mensen samen, die dit delen en elkaar weer verder brengen. Tenslotte is de rol van leiderschap bepalend. Vanaf de top uitdragen: ik geef hier ruimte voor. Iedereen, die hiermee bezig is, kan rekenen op mijn support. En werk daarin vooral zeer inclusief, met optimaal gemixte teams. Dit is typisch een studie, waarvan je ook vanuit STT kunt zeggen: wij doen nog steeds onafhankelijk toekomstonderzoek, maar de eerstkomende vijf jaar omarmen wij het concept Wijze Technologie. Het lijkt mij een prachtig onderwerp om je publiekelijk over uit te spreken. En partijen bij elkaar te brengen, die wellicht samen experimenten willen doen. Wijze Technologie is nu de tijd een stap vooruit.’

Download hier de volledige publicatie: Bestemming 2050?! Over de wisselwerking tussen technologie en SDG's | Stichting Toekomstbeeld der Techniek (stt.nl).

Vragen of opmerkingen over deze toekomststudie? Neem contact met ons op via info@stt.nl.