Deskresearch

Doelen kunnen worden geplaatst op een continuüm van smal, bijvoorbeeld het in kaart brengen van ‘denkmodellen’ over een bepaald onderwerp, tot breed, bijvoorbeeld, het in kaart brengen van mogelijke trends en ontwikkelingen. De breedte van een meta-analyse is van invloed op de hoeveelheid en diversiteit aan studies die meegenomen worden in de analyse. Hoe breder de doelstelling des te meer studies meegenomen kunnen worden, en vice versa. Wil men kennis ontwikkelen over de toekomst van internet, over welke trends relevant kunnen zijn op het gebied van biotechnologie, of over toekomstscenario’s over de islam? Daarna begint de zoektocht naar toekomststudies.

• Bepalen van de keywords op basis van de vraag- en doelstelling.
• Afbakening in de tijd: tot hoever wil men terug in de tijd gaan om toekomstverkenningen te zoeken.
• Kiezen van de bronnen: in welke databases gaat men zoeken? Wetenschappelijke databases zijn bijvoorbeeld ScienceDirect, GoogleScholar en LexisNexis.
• Gebruik maken van referenties:
  • ‘snowballing’ (‘backward citation’): waarnaar verwijst de gevonden publicatie?
  • ‘forward citation’: welke nakomende publicaties verwijzen naar de gevonden publicatie?
• Vragen bij experts: welke publicaties worden door experts aangeraden? Immers, de databases hoeven niet alle relevante publicaties te bevatten en de vraag aan experts kan als validatie dienen om te bepalen of men geen relevante publicaties heeft gemist.

De ‘longlist’ met publicaties uit stap 2 kan inderdaad zeer lang zijn en misschien wel te lang. Om er voor te zorgen dat de ‘longlist’ hanteerbaar is (en een ‘shortlist’ wordt) kunnen de meest relevante publicaties geselecteerd worden door een onderscheid te maken op basis van:

1. studies die expliciet zijn over de toegepaste methode van toekomstverkenning
2. meest recente publicaties
3. meest genoemde publicaties
4. minst genoemde publicatie

De keuze van deze vier criteria is afhankelijk van de vraag die men heeft gesteld. Als men op zoek is naar toekomststudies met ‘afwijkende’ of verrassende uitkomsten dan wordt het ‘minst genoemde publicatie’-criterium belangrijk, terwijl als men op zoek is naar de ‘mainstream’ dan heeft het zin om uit te gaan van het ‘meest genoemde’-criterium. Wel vinden wij dat het criterium dat gaat over de explicitering van de toegepaste toekomstonderzoeksmethode altijd prioriteit moet hebben omdat dat een maat is voor de professionele kwaliteit van de publicatie. Het moet duidelijk zijn hoe de toekomstverkenning tot stand is gekomen, wat de aanleiding was, wat de methodiek is geweest, wat de uitkomsten waren en hoe de uitspraken over de toekomst zijn onderbouwd.

Naar het overzicht: Toekomstonderzoek voor organisaties