Zorgverzekeren anno 2030

Hoe zou zorgverzekeren er in de toekomst aan toe gaan? Niemand kan het voorspellen. Nadenken over verschillende opties kan wel. Neem bijvoorbeeld onderstaande toekomstvisie, die tijdens de bijeenkomst naar voren kwam.

In 2030 gaat u ieder jaar naar de huisarts voor een uitgebreide gezondheidscheck. Met de resultaten in de hand bespreekt u met uw arts hoe gezond u zou willen zijn. Misschien wilt u iets doen aan die hoge cholesterolwaarden, of juist focussen op iets heel anders; in de toekomst zijn er naar verwachting meer én andere indicatoren voor gezondheid. Het kan ook zijn dat u helemaal niets aan uw cholesterol wilt doen, maar uw geestelijke gezondheid wilt verbeteren of het allemaal wel prima vindt. Hoe dan ook, samen met uw huisarts maakt u op basis van uw wensen een leefstijlplan voor het komende jaar. Als u zich daar aan houdt, zou u uw gezondheidsdoelen moeten kunnen bereiken.

Misschien een toekomst die u helemaal niet ziet zitten. Of juist wel. Maar wat als dat jaarplan onderdeel wordt van uw zorgverzekering? Bijvoorbeeld doordat het plan de hoogte van uw premie bepaalt? Die premie zou wel eens heel hoog kunnen worden als u niet van plan bent vroeger naar bed te gaan of veel groente te eten. Of juist heel laag, als u van plan bent gezonder te gaan leven. Het is dan natuurlijk wel zaak het ook echt te doen. Want zoals bij iedere overeenkomst, zal het niet nakomen van de afspraken consequenties hebben. Misschien wel dat de verzekeraar het recht heeft eventuele direct aan uw leefstijl te relateren ziektekosten niet te vergoeden. Of achteraf alsnog een hoger premiebedrag te eisen.

Ondenkbaar? Een paar jaar geleden lagen dit soort ideeën dit nog erg gevoelig. Maar tijden zijn veranderend en er wordt steeds serieuzer over nagedacht. We gaan zelfs al een beetje die kant op: sommige verzekeraars vergoeden de sportschool, met dien verstande dat die vergoeding wordt teruggevorderd als een verzekerde onvoldoende gaat sporten. Wat is de volgende stap? Het is nu nog lastig om veel verder te gaan dan dat, want hoe ga je controleren of iemand dagelijks 2 ons groente eet? Of voldoende slaapt?

Nieuwe technologie gaat dat mogelijk veranderen. In de toekomst is het waarschijnlijk niet al te moeilijk om dit soort dingen te meten zonder dat je daar iets van merkt. Sommige dingen kunnen nu al. Maar willen we dat ook? Veel mensen zullen het geen fijne gedachte vinden dat een verzekeraar zoveel van ons weet. Dat is niets nieuws. Al sinds er zorgverzekeraars bestaan, wantrouwen mensen hun bedoelingen. Tegelijkertijd geven de meeste mensen zonder problemen allerlei persoonlijke informatie door als zij contact hebben met hun zorgverzekeraar. Dus misschien valt het met die bezwaren toch wel mee.

Maar er is nog een heel ander bezwaar tegen al te sterk gepersonaliseerde verzekeringen. Het principe van verzekeren is namelijk dat de (hoge) kosten van enkelen worden gedragen door een (lage) bijdrage van velen. Niet iedereen zál ziek worden, maar het kán ons allemaal overkomen. Het gaat over kansen. Gemiddeld over grote aantallen en over de tijd blijven de kosten voor dure behandelingen daardoor toch betaalbaar. Hoe meer je weet over de gezondheid en de leefstijl van iemand, hoe meer kansen gaan verschuiven richting zekerheden. En wat doe je dan? Hoeveel premie moet iemand die vrijwel zeker diabetes gaat krijgen dan betalen? Enige differentiatie in premies op basis van leefstijl is denkbaar, maar groepen moeten voldoende groot blijven om kansen, en kosten, te spreiden. Verzekeren op maat is daardoor maar beperkt mogelijk.

Een ander punt dat speelt is de definitie van zorg, met name de grens tussen zorg en welzijn. Als iets niet direct noodzakelijke zorg is, maar wel de kwaliteit van leven verbetert, moet de zorgverzekeraar het dan vergoeden? Bekend voorbeeld zijn luiers: bij baby’s betaalt men ze zelf, maar bij ouderen valt het onder de zorgverzekering. Terecht?

En wat te denken van de term “goede zorg”: wanneer is zorg goed? Als een behandeling evidence based is? Naar schatting is dat op dit moment minder dan 20% van de behandelingen. Dat wil echter niet zeggen dat de rest van de zorg niet goed is; er is geen evidence dat het gipsen van een gebroken arm de beste oplossing is, maar willen we nu echt gaan stoppen met gipsen tot dat bewijs er is?

Een optie is om de patiënt zelf te laten kiezen wat een goede behandeling voor hem of haar is. Dat kan dan ook een heel onconventionele behandeling zijn. Op verschillende plaatsen worden patiënten al meer betrokken of wordt met de patiënt overlegd of behandelen wel gewenst is. De vraag is echter of alle patiënten dit als goede zorg zullen ervaren. Niet iedereen kan of wil over de eigen behandeling nadenken. Bovendien vergt deze manier van werken een heel andere houding van artsen, die daarvoor niet zijn opgeleid.

Welke manier van beoordelen ook wordt gekozen, transparantie omtrent de prestaties van zorginstellingen is naar verwachting een goede manier om de kwaliteit van zorg te verbeteren. In Duitsland heeft invoering van openbare rapportages in ieder geval geleid tot een verbetering van de kwaliteit bij slecht presterende instellingen.

Rest nog de kwestie preventie. Wat kunnen én willen we voorkomen? Hoeveel hebben we daar voor over, in geld én gedrag? Wat zijn mogelijke consequenties van een steeds verder stijgende levensverwachting? Wordt eenzaamheid een nog groter probleem? Blijft een pensioen voor iedereen haalbaar? En als we niet aan kanker of hartfalen overlijden, waaraan gaan we dan dood?

Geen tekort aan vragen en visies tijdens de bijeenkomst. Veel te veel om hier allemaal te benoemen. Gelukkig volgt er nog een eindpublicatie van het project, die verschijnt in het najaar van 2013. Daarin meer vragen en meer visies, met dank aan ieder die input heeft geleverd tijdens deze en andere visiebijeenkomsten!