Veiligheid is een werkwoord

De toekomstverkenning Veiligheid leidde tot drie publicaties waarin filosofische en psychologische overwegingen zijn opgenomen, evenals beschrijvingen van technologische en maatschappelijke ontwikkelingen en cases over hoe de invulling van veiligheid er in de toekomst uit kan zien.

Hoe pakte sociaal psycholoog Carlijn Naber haar toekomstverkenning aan? ‘Ik bleef dicht bij mijzelf en beantwoordde niet zozeer de vraag “Wat is veiligheid?”, maar “Hoe komt veiligheid tot stand?” Hoe maken mensen een beeld van de werkelijkheid en welke elementen spelen daarbij een rol? Denk aan emoties, vertrouwen, sociale samenhang, identiteit. Daarnaast keek ik naar veiligheid vanuit technologische en maatschappelijke ontwikkelingen zoals digitalisering en globalisering, want veiligheid houdt niet op bij de grens. Ik sprak veel mensen en bemerkte dat zij het leuk vonden om over dit onderwerp mee te praten. Dat bleek onder meer tijdens de creatieve sessies die ik organiseerde en in de gesprekken met experts. Ik las ook veel over dit onderwerp en voerde een Delphi-studie uit. En als onderdeel van een door STT-uitgezette enquête over technologie in de toekomst heb ik de “gewone” Nederlanders over veiligheid in de toekomst bevraagd. Dat leverde enorm veel input op. Dit alles heb ik met elkaar vergeleken en daar de overeenkomsten en verschillen uit gehaald.’

In de droomsessie Veiligheid op 14 maart jl. nam Carlijn de aanwezigen mee in haar reis voor de verkenning naar de totstandkoming van veiligheid. ‘Het mooie van toekomstverkennen is dat er geen pasklaar antwoord hoeft te zijn. Je verkent wat er zou kunnen gebeuren en geeft mogelijkheden aan. Veiligheid is een breed vakgebied met veel invalshoeken. Dat heb ik met een open blik geordend. Ik ben een buitenstaander en probeerde vanuit die hoedanigheid het fenomeen veiligheid op een andere manier te bekijken. Dat deed ik ook door vragen te stellen die professionals niet meer (kunnen) stellen. We spraken over mogelijke toekomsten en de invulling van veiligheid. Dat dwong ons om over dingen na te denken die nu nog nauwelijks voorstelbaar zijn. Daarom koppelde ik ook bewust geen jaartal aan mijn verkenning. De wereld kan er immers na een aanslag ineens heel anders uitzien.’

‘Het eerste dat mij in al die gesprekken opviel, is dat er heel veel over veiligheid wordt gesproken maar dat mensen dan onveiligheid bedoelen. Het is prettiger om te klagen, dan stil te staan bij wat goed gaat. Ik vind het opmerkelijk dat onderzoeken naar veiligheid vaak ook beginnen met de vraag “Voelt u zich wel eens onveilig?”. Onveiligheid en veiligheid zijn in mijn optiek twee verschillende begrippen.
Praten over risico’s, over dingen die mis kunnen gaan, roept andere associaties op dan de vraag wanneer mensen zich comfortabel en prettig voelen. In mijn onderzoek probeerde ik de positieve associaties naar voren te halen. Om het te hebben over veiligheid als iets wat goed gaat, waarbij mensen zich geborgen voelen. Ik ging op zoek naar emoties en begrippen die daar bij horen, zoals vertrouwen. Positieve veiligheid wil niet zeggen dat er geen kwetsbaarheden zijn en dat er geen dingen mis kunnen gaan.’

Veiligheid maken we volgens Carlijn door samen te signaleren en verbinding te zoeken. Technologie speelt daarin een belangrijke rol. ‘Ik denk dat je in interactie met technologie en met elkaar veiligheid kunt maken. Ik zie veiligheid dan ook meer als een werkwoord dan als zelfstandig naamwoord. Technologie zorgt ervoor dat we steeds meer verbonden zijn met de wereld om ons heen, het is de accelerator van ontwikkelingen waarmee we allemaal in ons dagelijks leven te maken hebben. Onze afhankelijkheid van technologie neemt toe en zorgt ook voor gemak en comfort. Dagelijks komen nieuwe producten en diensten op de markt die de fysieke en digitale wereld met elkaar verbinden. Feitelijk weten we niet meer precies waar de digitale wereld begint en de fysieke wereld ophoudt.’

Er ontstaan in de toekomst qua veiligheid ongetwijfeld nieuwe kansen, maar ook kwetsbaarheden waarvan we ons nu nog niet van bewust zijn. Dan rijst de vraag hoe technologie de toekomst van veiligheid gaat beïnvloeden, wat de nieuwe kansen en kwetsbaarheden zijn. Maar ook: hoe gaan wij als mensen, bedrijfsleven, onderzoeks- en onderwijsinstellingen en de overheid, daar samen in de toekomst voor zorgen? Carlijn: ‘Stel jezelf de vraag wat je kunt doen om je veilig te voelen. Wellicht je huis beveiligen? Mijn huis hangt vol met camera’s en sensoren. Om eerlijk te zijn, weet ik niet wat ik daarvan vind. Stel: ik krijg via de app op mijn telefoon een alert dat er in mijn huis ergens een deur opengaat. Op de camera kan ik dan zien of ik die persoon herken. Word ik daar veiliger van? Het geeft mij misschien een veilig gevoel, maar wat moet ik doen? 112 bellen? Door alle technologische apparatuur hebben we meer kennis en controle, maar kunnen we iets met die kennis? Wat als het internet uitvalt, of het systeem wordt gehackt. Dan kan ik mijn huis niet meer in. Is dat dan veilig? En wat gebeurt er met al die data? Het is lastig om daar inzicht in te krijgen. Zijn de bedrijven die de software levert volledig betrouwbaar? Wil je leven in samenleving die draait om controle of wil je leven in een samenleving die draait om vertrouwen? Zeg het maar…’ De aanwezigen, die zich actief mengden in de discussies, hadden in ieder geval voldoende stof tot nadenken.

Na de droomsessie vond de overhandiging van de resultaten van de verkenning aan burgemeester Marcouch van Arnhem en voorzitter van de Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden plaats. Carlijn: ‘Burgemeester Marcouch is voor mij dè uitgelezen persoon om deze publicatie aan uit te reiken. Hij is zeer bevlogen met het thema veiligheid bezig. Ook in zijn rol als burgemeester en als mens draagt hij bij aan een veiligere samenleving.’
Na de ontvangst van het eerste exemplaar van ‘Veiligheid in de toekomst’ nam Ahmed Marcouch nog kort het woord. ‘Veiligheid is een zeer complex begrip maar wel een belangrijke waarde. Ik ben ervan overtuigd dat alles wat we doen in het leven alleen maar kan als de grond onder onze voeten stevig is. Er mogen zijn, ongeacht religieuze overtuiging, geaardheid, sekse of leeftijd. We kunnen niets doen als de veiligheid niet goed geregeld is. De innovaties, de techniek en de technologie zijn mede bepalend voor dalende criminaliteitscijfers. Maar er zijn altijd weer andere uitdagingen waarvan ik denk dat het goed is om die stevige grond onder onze voeten te blijven voelen. Om het geluk, de vrijheid en het leven te leven dat we willen, moeten we blijven innoveren. Maar dat kan niet zonder mensen. De koppeling tussen techniek en technologie zal mensen niet overbodig maken, maar het zal wel helpen om de noodzakelijke veiligheid veel effectiever, sneller en efficiënter te organiseren.’

Wilt u meer over de publicatie ‘Veiligheid in de toekomst’ weten of de publicatie downloaden? Dat kan via deze pagina.