UPDATE - De Toekomst van water

In mijn onderzoek verken ik het thema waterrechtvaardigheid en de manieren waarop technologie hierin verweven is. Deze keuze komt voort uit het bredere debat rondom klimaatrechtvaardigheid. De energietransitie en bijbehorende sociaal-economische vraagstukken, zoals energiearmoede, staan al hoger op de maatschappelijke en politieke agenda. Verantwoorde omgang met water en waterrechtvaardigheid blijven nog versnipperd over verschillende arena’s, wat het onderwerp soms troebel maakt. 

In Nederland hebben we soms een teveel aan water, soms komen we juist water tekort. Een ander veelvoorkomend probleem is  het oppervlaktewater niet schoon genoeg is. Door de opwarming van de aarde en de stijgende zeespiegel groeit op de lange termijn het risico op een tekort aan zoet water. Dit roept belangrijke vragen op: hoe verdelen we het beschikbare water? En hoe verdelen we de financiële lasten? 

Technologische oplossingen hebben Nederland veel gebracht en zullen ook in de toekomst belangrijk blijven, maar daarnaast is een bredere blik nodig. Wat is de rol van technologie in een rechtvaardige en toekomstbestendige omgang met water?

De middag stond in het teken van onderliggende systemen die waterrechtvaardigheid kunnen bevorderen of in de weg staan. Een belangrijk aspect hierin is de rol van technologie. In deze sessie vond ik het daarom belangrijk om onze definities van technologie tegen het licht te houden. 

Ik ging met de experts in gesprek over welke elementen we wellicht moeten loslaten, verder kunnen onderzoeken of moeten aanpassen om systemische of radicale veranderingen teweeg te brengen in hoe wij omgaan met water voor een rechtvaardige toekomst.

Om op een andere manier na te denken over systemen en dat ook nog eens de toekomst in projecteren, is niet gemakkelijk. Daarom heb ik ervoor gekozen deze gesprekken te voeren aan de hand van projectpresentaties van masterstudenten Industrial Design van de KABK. Als onderdeel van deze verkenning hebben zij speculatieve ontwerp-projecten ontwikkeld over de toekomst van water. 

Door verschillende mogelijke scenario's tastbaar te maken, kun je op andere manieren in gesprek gaan over wat onze waarden zijn en hoe de toekomsten eruit kunnen zien. Storytelling is daarbij een waardevolle tool. Het geeft ruimte voor nieuwe kaders en andere perspectieven. Verhalen helpen ons om overtuigende of inspirerende visies voor de toekomst voor te kunnen stellen.

Onder begeleiding van ontwerpstudio Cream on Chrome werken de master studenten aan toekomstscenario’s voor water en ontwerpen daar speculatieve objecten voor om die toekomst tastbaar en ervaarbaar te maken. De opdracht die we de studenten hebben gegeven richtte zich op de snel veranderende overvloed en schaarste van water en hoe het leven hier zich op kan aanpassen. 

De studenten kozen een locatie en deden onderzoek naar een interessante case die met water te maken heeft. De omstandigheden in het gekozen ecosysteem werden vervolgens geëxtrapoleerd en er werd gespeculeerd over de gevolgen. Die speculaties werden tastbaar gemaakt door het ontwerpen en maken van een fysiek object en een contextuele video.

Zowel toekomstonderzoekers als speculatief ontwerpers voorspellen niet de toekomst, maar proberen handen en voeten te geven aan verschillende richtingen waarin de toekomst zich zou kunnen ontwikkelen. Zo kan ik verschillende mogelijkheden inzichtelijk maken. Naast toekomstonderzoeker ben ik ook speculatief ontwerper en in mijn ontwerppraktijk onderzoek ik minder dominante verhaallijnen en probeer die te verbeelden en vorm te geven in prototypes. Ik kijk voorbij de bekende routes op de randen van wat er mogelijk is. Zo onderzoek ik aannames en vooroordelen over de toekomst en maak ze tastbaar om zo innovatie te kunnen aanjagen.

Het tastbaar maken van toekomsten is voor mij essentieel, want dit geeft ons de mogelijkheid een toekomst alvast even te oefenen. Vaak gaat het over grote complexe uitdagingen of technologie die nog in ontwikkeling is en wordt er gezocht naar een ingang waarin we het persoonlijker kunnen maken. Dat maakt het makkelijker om je in een mogelijke toekomst te verplaatsen. 

De aanpak van de studentenprojecten hielp om alternatieve werelden en toekomsten te verkennen. De uitgewerkte details en prototypes maakten het mogelijk om op een toegankelijke manier na te denken over grote thema’s, zoals klimaatadaptatie. Deze speculaties werkten als een soort poolster: ze geven een richting aan, zonder een vast pad op te leggen. Het is aan ons om te bepalen of we die richting willen volgen en welke rol we daarin kunnen spelen.

De speculatieve projecten brachten de discussie op een levendige en inspirerende manier op gang. De denktank bevatte een rijk palet aan perspectieven, wat duidelijk naar voren kwam tijdens de gesprekken. Er werd veel gesproken over onze mindset en hoe we technologie benaderen. Er ontstonden discussies over de rol van technologie: moeten we water beter controleren en sturen, of juist meer ruimte geven en meebewegen? En als we terugkeren naar de natuur, betekent dat dan minder technologie, of juist een andere vorm van technologie? 

Door je te verplaatsen in deze alternatieve toekomsten en vanuit die scenario’s te denken, ontstaan er andere gesprekken dan wanneer je dit vanuit het heden zou doen. Het nodigt uit om verder te kijken dan de beperkingen van het nu: Waar willen we eigenlijk naartoe? Hoe zou dat eruit kunnen zien? En welke stappen moeten we zetten om daar te komen?

In een van de projecten hadden de studenten bijvoorbeeld producten gemaakt voor een boer waarvan het land steeds onder water liep door eb en vloed. De keuzes in esthetiek en uitvoering waren gebaseerd op heel traditionele ontwerpen, die je herkent van de boerderij of spullen uit het dagelijks leven maar die nu anders ingezet worden. Er waren bijvoorbeeld nieuwe leuzen op Delftsblauwe tegeltjes en een nieuw soort smartwatch die aangaf wanneer er eb en vloed is. De toekomst hoeft er dus niet per se heel anders uit te zien, maar bepaalde functies zouden wel kunnen veranderen.

De volgende stap is het analyseren van de blinde vlekken en aannames rondom technologie en waterrechtvaardigheid. De drijvende krachten die hieruit voortkomen zullen de basis vormen van de ontwikkeling van mogelijke toekomstscenario’s voor waterrechtvaardigheid. De speculatieve projecten zullen in de komende maanden ook gedeeld worden op onze website en socials, zodat de inspiratie en verbeelding ook buiten deze expertsessie door kan werken.