Toekomstonderzoeker Robin Bergman introduceert de Toekomst van het Lichaam

‘Het lichaam gaat iedereen aan. Fascinerend vind ik hoe ons lichaam zich verhoudt tot technologie en hoe deze relatie zich zal ontwikkelen. Het is opvallend hoe snel we technologie adopteren. Wat dertig jaar terug nog Science Fiction leek, is nu gewoon de realiteit. Denk aan implantaten, pacemakers en misschien wel de meest interessante ontwikkeling: de genmodificatie technologie CRISPR-cas9, waarvoor Carpentier en Doudna de Nobelprijs wonnen. Het lichaam staat ook niet op zichzelf. We zijn sociale dieren. Dus de vraag is ook: hoe verhoudt het lichaam, of de mens, zich tot de gemeenschap? Het is ook een maatschappelijk concept.

Ik weet nog goed wanneer ik voor het eerst gefascineerd raakte door genmodificatie. Dat was tijdens een expositie in Museum Booijmans van Beuningen in 2012. Het werk Growth Assembly laat zien hoe gebruiksobjecten kunnen groeien uit planten of andere organismen. Er was bijvoorbeeld een gieter te zien, die met genmodificatie was gegroeid uit verschillende natuurlijke delen. De mogelijkheden en de risico’s van zo’n concept interesseren mij geweldig. Je stopt zaden als een soort zip-bestandje in de grond en vervolgens groeit daar een product uit. Stel je bijvoorbeeld in je woonkamer een bank voor, die groeit. In relatie tot mijn onderzoek stel ik mijzelf dan de vraag wat dit voor de mens zou kunnen betekenen.’

‘Nu ik meer in het onderzoek zit, valt me op dat we er niet eens meer bij stilstaan hoe afhankelijk we zijn van technologie. Ik kijk om te beginnen naar welke kansen en beperkingen we als individu ervaren. Toegang tot tandheelkunde is bijvoorbeeld heel normaal in Nederland. Al geldt dat niet voor iedereen. Elders in Europa zijn de verschillen nog groter. Naast de fysieke ongemakken van een slecht gebit ontneemt het mensen kansen in onze samenleving. Ze krijgen mogelijk te maken met afwijzingen bij sollicitaties of zelfs baanverlies in bepaalde representatieve functies. Is dat rechtvaardig? Een gezond gebit zou voor iedereen binnen bereik moeten zijn. Ik focus me op de vraag welke interessante technologieën er nu al zijn en welke domeinen er met het lichaam samenhangen. Dat heb ik op grote lijnen in beeld gebracht. Van voeding en gezondheid tot sport. Van brain enhancement tot genetica of robotica. En van ethiek of cultuur tot seks en cyborgs. Eerst schets ik dus de context als geheel en dan ga ik afbakenen.’

‘Het dominante paradigma is op dit moment het maakbare lichaam. Mensen willen in toenemende mate zelfbeschikking over het eigen lichaam. Ze willen de eigen (gender)identiteit uitdragen en zelf bepalen hoe hun lichaam eruit zou moeten zien. Enhancement staat voor ‘mensverbetering’. Dat is bijvoorbeeld mogelijk met cosmetische chirurgie. Een radicaler voorbeeld is te vinden in de biohacking gemeenschap, waarbij mensen zelf implantaten in het eigen lichaam plaatsen. Niet eens zozeer om ziekte te genezen, maar om de wereld op een andere manier te ervaren of om de eigen lichamelijke functies of vermogens te vergroten. Deze hackers plaatsen bijvoorbeeld magneten in de eigen vingertoppen; een van de meest gevoelige plekken in het lichaam. Het geeft een soort uitvergrote zintuiglijke ervaring, kun je het je voorstellen? Maar ten voordele of ten koste van wat gaat dat? Verstoring van magnetische velden in een ziekenhuis? En kom je nog wel door de douane op het vliegveld? Wat zijn de relevante vragen om te stellen als je kijkt naar de toekomst van het lichaam?’

‘Bij het onderzoek wil ik een relatief grote groep mensen betrekken; denk in de vorm van focusgroepen, co-creatie en/of een burgerpanel. Ik sta open voor mensen die willen meedenken. Mag ik hier een oproep plaatsen? Samen met een relatief grote groep experts en niet-experts wil ik nadenken over wat wel en niet wenselijk is in de relatie tussen het menselijk lichaam en technologie, en daaruit afleiden wat een gewenste toekomst is. Om dit in beeld te brengen, is het wenselijk om samen verschillende scenario’s te gaan verkennen. 

Mijn doel is dat de organisaties, die bij STT zijn aangesloten, de uitkomsten verwerken in hun lange termijn doelstellingen. Natuurlijk maak ik graag gebruik van de kennis van de STT-bestuursleden en experts. Ik spreek bijvoorbeeld hoogleraar filosofie Jos de Mul over zijn boek Kunstmatig van nature. In zijn boek schetst hij de relatie tussen mens en technologie in drie futuristische scenario’s. Zijn boek was de aanleiding voor deze verkenning.

Na deze eerste introductie blijven we regelmatig bij Robin ‘inchecken’. We houden je op de hoogte van de ontwikkelingen in zijn onderzoek. Wil je meedenken of op de hoogte blijven, laat het ons weten.