'Ik ben geïnteresseerd in de sociale en politieke kant van innovatie.' - Een interview met prof. dr. Roland Ortt

Het onderwerp van de leerstoel is technologie, ontwikkeling en innovatie in een stedelijke omgeving. Ik heb zelf veel ervaring met de ontwikkeling en verspreiding van technologie in de markt. Daardoor ben ik me gaan beseffen dat technologieontwikkeling geen lineair proces is maar een reis, een chaotische reis notabene: iets gaat mis, iemand anders probeert het later weer opnieuw en dan gaat weer iets mis, enzovoort.

In de stad is deze reis nog veel spannender: daar heb je ook te maken met de sociale omgeving, verschillende overheden en de beperkte ruimte. Dan moet er een samenwerking komen tussen partijen die allemaal anders werken en een andere taal spreken, maar toch allemaal nodig zijn voor stedelijke vernieuwing.

Mijn leerstoel bestaat uit een deel onderwijs en een deel onderzoek. Momenteel geef ik het projectvak voor de BOLD Cities minor. Daarnaast ga ik waarschijnlijk een vak geven bij Executive Education, doe ik onderzoek voor de Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) en hoop ik afstudeerders te begeleiden.

STT vroeg of ik mijn onderzoek kon omzetten in een jaarlijks, bruikbaar instrument: de technologiemonitor, en daar wilde STT een bijzonder hoogleraarschap aan koppelen. Dat was echt een fantastische kans! Ik ben wel blij dat ik besloot direct aan de slag te gaan en niet op mijn hoogleraarschap te wachten. Dat duurde namelijk nog vijf jaar!

In de laatste zes jaar heb ik me gerealiseerd dat je door toegepast onderzoek te doen ook wetenschappelijk verder komt. Omdat je onder tijdsdruk een praktisch vraagstuk moet oplossen, loop je tegen alle beperkingen van de theorie aan en dat leidt tot enorme creativiteit op theoretisch vlak. Dat is voor mij de meerwaarde van een bijzondere leerstoel.

Op een gegeven moment liep het proces rondom mijn bijzonder hoogleraarschap stuk. Toen dacht ik: laat eens gek doen en anderen om advies vragen. Een van hen was prof. dr. Jaap van den Herik [voormalig bestuurslid Centre for BOLD Cities] en hij legde direct contact met het Centre for BOLD Cities en prof. dr. Liesbet van Zoonen.

Voor ik bij het Centre kwam, werkte ik alleen samen met ingenieurs en kreeg daardoor toch ook een ingenieursmanier van kijken naar technologie – en de maatschappij. Ik miste de maatschappelijke en politieke insteek van innovatie.

Deze insteek wilde ik verder onderzoeken, het liefst met een team van mensen die heel anders denken dan ikzelf. Dat heb ik gevonden bij BOLD Cities. BOLD is een fantastische multidisciplinaire groep met heel verschillende onderzoekers, die vanuit allemaal verschillende theorieën naar hetzelfde issue kijken.

Ik zie mijn rol als een verbinder. In de multiple helix samenwerking is het belangrijk om als wetenschapper de taal te snappen van mensen uit de industrie en uit een meer bestuurlijke omgeving en hen bij elkaar te brengen. En daarin kan je als wetenschapper een verbindende rol innemen. Dat probeer ik ook aan studenten mee te geven.

De technologiemonitor is gebaseerd op mijn eerdere onderzoek, dat ik bij STT heb kunnen omzetten in een jaarlijks instrument. De monitor beantwoordt twee vragen: Waar staat een technologie nu? En wat hindert de verdere verspreiding? Het instrument kent drie delen:

1. Deel 1: Wat is de technologie en hoe baken je die af? 
2. Deel 2: Het inzichtelijk maken waar de technologie nu staat.
3. Deel 3: Wat voor aspecten hinderen de verspreiding van de technologie?

Elk jaar kiest STT een nieuwe technologie. Vorige monitoren gingen bijvoorbeeld over Quantumtechnologie of Hydrogen green energy en smart roofs, dit jaar Digital Twins in an Urban Environment. 

Het grootste belang vind ik dat de monitor laat zien dat technologieontwikkeling geen lineair proces is. In de wetenschap speelt vaak het idee dat je technologieontwikkeling kan aanpakken als een project en als je dat goed doet, verspreidt de technologie zich netjes op grote schaal. In de praktijk loopt dat heel anders, en dat leidt vaak tot teleurstelling. In de technologiemonitor schets ik hoe technologieontwikkeling daadwerkelijk verloopt. Ik laat ook zien waarom het zo vaak misgaat – en waarom mislukking en falen erbij horen.

STT is een stichting, gespecialiseerd in toekomstverkenningen. Grappig genoeg heeft niemand zich gerealiseerd dat de technologiemonitor eigenlijk een historische verkenning is. Dat willen wij in dit onderzoek nu veranderen: door ook te kijken naar de mogelijke verdere ontwikkelingen van die technologie. Ik werk samen met een geweldige klankbordgroep met Innovatie Managers van gemeentes. In mijn onderzoek ben ik dus nu ook bezig met de maatschappelijke en politieke kant van innovatie.

De Digital Twin is een verzamelnaam voor verschillende technologieën: van een simpel 3D-Model tot een model waarin real time data wordt verwerkt en dat zelf voorspellingen kan doen. Als wetenschapper presenteerde ik dit als ‘verschillende niveaus van een Digital Twin’. Tot iemand van mijn klankbordgroep zei: ‘Wacht! Ik hoor hier een techneut zeggen dat wij allemaal naar het hoogste niveau van een Digital Twin moeten. Maar misschien is dat helemaal niet sociaal wenselijk.’ Dit soort open gesprekken die ik met de Klankbordgroep voer, laten mij nadenken over de maatschappelijke vraagstukken die bij technologieontwikkeling spelen.

Het heeft mij verbaasd hoe oud het idee van de Digital Twin is. Dat zie ik iedere keer. Er is constant een nieuwe hype maar als je die bestudeert, zie je dat er al heel lang onder de radar over de technologie wordt nagedacht. Bijvoorbeeld Artificial Intelligence: daar is na de Tweede Wereldoorlog gigantisch veel onderzoek naar gedaan en wij horen er pas nu heel veel over.

Ook was ik verrast hoe kundig mensen bij de gemeentes met nieuwe technologie bezig zijn en hoe lastig het tegelijkertijd is om te innoveren. De Innovatie Managers uit mijn Klankbordgroep werken gemakkelijk samen, maar binnen gemeentes is het hard werken aan draagvlak voor innovaties. We leren veel van elkaars ervaringen.

Samen met diverse gemeentes zetten wij nu een aantal casussen naast elkaar. We bekijken waarom een Digital Twin is ontwikkeld door een gemeente, waar die Digital Twin nu voor wordt gebruikt in de praktijk, en waar de deelnemers in dit proces tegenaan liepen. Dat maakt de technologiemonitor ook praktisch(er) bruikbaar en waardevol voor andere gemeentes. Verder kijken we gericht naar de toekomstvisie van betrokkenen op het gebruik van Digital Twins. Daarmee sluit de technologiemonitor ook aan op de toekomstverkenningen van STT.

Technologiemonitor: Bent u geïnteresseerd in Roland’s bevindingen uit de Technologiemonitor over Digital Twins? Laat het ons weten via info@stt.nl en wij sturen de monitor toe zodra deze dit voorjaar wordt gepubliceerd.

Inaugurele rede: Op 5 juli vind Roland’s inaugurele rede als Bijzonder Hoogleraar plaats. Mocht u hierover op de hoogte willen gehouden, stuur een mailtje naar info@boldcities.nl