Werk in uitvoering: serieus spelen met toekomst economie

De toekomstverkenning Economie ging officieel van start op 1 oktober 2017 en wordt in maart 2019 afgerond. In die anderhalf jaar gebeurt er, naast de ontwikkeling van de serious game, veel. Silke den Hartog: ‘Ik startte met desk research en bestudeerde veel nationale en internationale toekomststudies die relevant zijn voor het onderwerp Economie. Op basis daarvan stelde ik een lijst op met technologische ontwikkelingen die de komende decennia belangrijk worden. Ook maakte ik een lijst van niet-technologische ontwikkelingen. Vervolgens interviewde ik experts uit het netwerk van STT en daarbuiten. Doel hiervan was om inzicht te krijgen welke ontwikkelingen belangrijk zijn. Toen ik dit voor mijzelf op een rijtje had, vroeg ik mensen in de klankbordgroep van de verkenning zitting te nemen. Veronique Timmerhuis, Algemeen Secretaris van de SER, is voorzitter. Daarnaast bestaat de groep uit vertegenwoordigers van onder meer PBL, KIVI, de Ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en van Economische Zaken en Klimaat, Fontys Hogescholen, Oost NV, VNO-NCW – MKB Nederland en de Rabobank.’

‘Economie’ is een breed onderwerp en dat kan in anderhalf jaar niet uitputtend worden onderzocht. Dus is het belangrijk om kaders aan te brengen. Silke: ‘In ons onderzoek focussen wij ons op vijf aspecten:

• Wat wordt schaars in de toekomst?
• Hoe produceren wij in de toekomst?
• Hoe consumeren wij in de toekomst?
• Hoe transporteren wij goederen en diensten in de toekomst?
• Hoe verdelen we de welvaart in de toekomst?

Dat is nog steeds behoorlijk breed, maar die keuze maakten wij als klankbordgroep bewust. Er is namelijk al veel geschreven over de toekomst van de economie. Denk hierbij aan de circulaire economie, de toekomst van geld, nieuwe economische grootmachten zoals China of de vierde industriële revolutie (automatisering en robotisering). Wij gaan op zoek naar de verbanden tussen al die verhalen.’

Een groep die we graag bij de verkenning betrekken, zijn studenten. In een van de onlangs gehouden workshops werkten we met internationale studenten van de Erasmus Universiteit en de Fontys School of Engineering. We zouden het basis- en voortgezet onderwijs ook graag bij onze verkenning betrekken, maar dat is lastig. Scholen krijgen veel aanvragen en dan moet het maar net in hun lesprogramma’s passen.’

Naast de workshop met studenten vonden nog twee workshops plaats. Daar is niet alleen in woord, maar ook in beeld verslag van gemaakt.

Silke: ‘We hebben op creatieve manieren gesproken over de toekomst van de Nederlandse economie. Daarvan maakte een cartoonist beeldende “samenvattingen”.

En dan nu de ontwikkeling van de serious game. Silke: ‘Op basis van het trendonderzoek uit het begin van de verkenning en de toekomstscenario’s die we nu uitwerken, ontwikkelen we samen met game designer Inez Groen een serious game. Een game is een hele goede tool om discussie over trends en scenario’s op gang te brengen. We kunnen mensen “spelenderwijs” toekomstbeelden laten ervaren en ze zo helpen voor te bereiden op een toekomst vol onzekerheid en complexiteit. Het wordt geen computerspel maar een bordspel. Deelnemers moeten met elkaar keuzes maken, dingen bouwen en mogelijke trends en ontwikkelingen bij keuzes in overweging nemen. Het is de bedoeling dat we het spel kunnen blijven updaten, het blijft dus continu in ontwikkeling.’

'De game is niet alleen een manier om de boodschap uit onze verkenning over te brengen. Ik ga hem ook als onderzoekstool inzetten. Het is dus voor mij belangrijk om te zien hoe mensen op elkaar en op het spel reageren als ze de game spelen. Ons idee is om het in tafels van vier personen te spelen. Na afloop kunnen de deelnemers discussiëren over wat er aan de verschillende tafels is gebeurd en besproken.’

‘De komende tijd benutten we voor het verder ontwikkelen en testen van de game. In de zomer moet de game klaar zijn. Dan gaan we hem onder andere spelen op de Innovatie Expo die plaatsvindt op de RDM Campus in Rotterdam op 4 oktober 2018. Vervolgens hopen we hem bij zoveel mogelijk organisaties te kunnen spelen.’

STT zou STT niet zijn als er aan ter afronding van de toekomstverkenning geen publicatie in boekvorm zou verschijnen. Silke: ‘Dat klopt, ook voor deze verkenning wordt er een eindpublicatie gepresenteerd. Maar eerst verschijnt nog deze zomer het trendrapport in digitale vorm. Voldoende “werk aan de winkel” dus!’