Veiligheid raakt ons allemaal

Na de verschijning van het eerste deel uit de serie van drie, getiteld “Veiligheid in de toekomst. Van uitkomst naar werkwoord”, is onlangs “Veiligheid in de toekomst. Schetsen voor een nieuwe context” verschenen. ‘In die publicatie behandel ik twee deelvragen die technologische en maatschappelijke veranderingen in de samenleving betreffen. Allereerst behandel ik de vraag welke technologische ontwikkelingen op ons af komen. Vervolgens laat ik zien hoe de samenleving er in de toekomst uitziet en welke nieuwe kansen en kwetsbaarheden kunnen ontstaan als gevolg van die technologie.’

‘In de verkenning kijk ik vanuit de mens naar veiligheid: hoe voel je veiligheid, hoe ervaar je het en hoe “maak” je veiligheid in interactie met je omgeving. Om vraag 1 te kunnen beantwoorden, heb ik vier technologische categorieën gebruikt en ingedeeld op basis van de verhouding tussen mens en technologie. Zo wordt de verscheidenheid aan ontwikkelingen hanteerbaar gemaakt:

• De technologie van het redeneren
• De technologie van het belichamen
• De technologie van het handelen
• De technologie van het verbinden

De technologie van het belichamen, bijvoorbeeld, laat zien dat we innovaties en toepassingen gebruiken om menselijke capaciteiten te bevorderen of te verbeteren. Denk hierbij aan het sleutelen aan DNA of de ontdekking van CRISPR/Cas9 waarmee we de genetische samenstelling van organismes kunnen veranderen. Het is een interdisciplinair werkveld waarin computertechnologie, natuurkunde, scheikunde en biologie samenkomen. Als we dan kijken naar veiligheid, kunnen we constateren dat het samenvallen van mens en technologie heel relevant is voor een veilige toekomstige samenleving. Want wat gebeurt er als er een interactie plaatsvindt tussen mens en machine? Wie is dan verantwoordelijk als bijvoorbeeld de wet wordt overtreden? De mens? De machine? Zeg het maar.

Het uitvoeren van de verkenning en het realiseren van de publicaties vergt niet alleen veel overleg, maar ook veel denkwerk. Het zijn dus intensieve maanden voor projectleider Carlijn. ‘Voor mij moeten dingen echt kloppen. Elk hoofdstuk moet logisch volgen op het hoofdstuk ervoor en alle hoofdstukken samen moeten ook echt een geheel zijn. In de tweede publicatie probeer ik de technologische ontwikkelingen in hokjes te stoppen, ik vind dan wel dat ik ook moet onderzoeken of er ook overeenkomsten en verschillen tussen die hokjes zijn. Anders hebben die hokjes geen zin. Ik hou van structuur en door het bepalen van de categorieën maak ik de zaken abstract. Maar het moet voor de lezer wel duidelijk zijn, dus geef ik voorbeelden van zaken die in zo’n hokje passen. In mijn publicaties gebruik ik ook consequent hetzelfde jargon zodat de teksten prettig zijn om te lezen.'

Op de vraag waar ze haar inspiratie vandaan haalt, antwoordt ze: ‘Ik lees heel veel. Ik ben nu al een tijdje met dit onderwerp bezig en kom overal boeken, artikelen en films tegen die ik als input kan gebruiken. [lachend] Voor mij is het net of de hele wereld met veiligheid bezig is. Wat ik ook nog ga doen is de leden van mijn klankbordgroep vragen wat zij uit de publicatie halen, zij kunnen dat namelijk heel anders zien dan ik.’

En nu dus publicatie drie. ‘Hierin staat de vraag centraal: “Hoe beïnvloedt technologie de invulling van veiligheid”. Dat ga ik vertellen aan de hand van mogelijke toekomstbeelden. Ik stel een technologische categorie centraal en dat vormt de context voor beelden die elkaar gaan opvolgen. Het eerste toekomstbeeld is nog vrij herkenbaar, het tweede toekomstbeeld ligt daar een beetje schuin overheen en schept een precedent voor een volgende situatie. Het derde toekomstbeeld doet hetzelfde, enzovoorts. De toekomstbeelden volgen elkaar als het ware op. Mijn doel is om mensen te prikkelen en zich bij elk toekomstbeeld te laten afvragen of ze zich nog veilig voelen en wanneer niet meer. Dat levert ook weer stof tot discussie op. Daarbij vind ik de interactie over toekomstbeelden en mogelijke vragen die ik in mijn publicatie stel, interessanter dan een eenduidig antwoord. Dat is er namelijk niet. Iedereen ervaart veiligheid nu eenmaal anders. Het is zo subjectief.’

Na afronding van de verkenning houdt het natuurlijk niet op. Carlijn: ‘We willen als STT de discussie bij bedrijven, in sectoren, maar ook in allianties, aangaan over hoe we de technologie op een positieve manier kunnen inzetten om veiligheid te bevorderen. De bedoeling van STT is om iets in gang te zetten. En dat werkt. We horen van een aantal partijen die met veiligheid bezig zijn, dat ze er eigenlijk niet verder mee komen. Onze insteek om een en ander vanuit sociaal psychologisch perspectief te bekijken, is nieuw voor hen. Ze weten niet hoe ze dit moeten agenderen en omzetten in beleid. Het is voor betrokkenen een andere manier van denken. Ik ben blij dat wij als STT hen daarvoor handvatten kunnen bieden.’

De tweede publicatie van de toekomstverkenning Veiligheid is hier te downloaden.

In de tweede publicatie zijn de resultaten van de Delphi opgenomen. Deze Delphi is gehouden onder 104 mensen, die zijn ingedeeld in drie groepen. Groep 1 bestaat uit de Beslissers, zij zijn de leden van het Algemeen Bestuur van STT. Groep 2 zijn de Denkers, zij zijn inhoudelijk bezig met veiligheid. Groep 3 zijn de Doeners, zij zijn praktisch bezig met veiligheid. De Delphi had een respons van 62%.