Navigeren in de Mist. Perspectieven na de Corona pandemie van de Provincie Zuid-Holland

In de afgelopen tijd leken provincies als bestuurslaag weleens in te boeten aan relevantie. De grootste directe verantwoordelijkheden in de regio lagen bij gemeenten. Veranderende eisen voor de toekomst hebben de provincies echter (letterlijk) weer op de kaart gezet. Denk aan vraagstukken als welzijn, mobiliteit, ruimtelijke ordening en wonen.

Eerste provincie die werkt met scenario-aanpak

Nicolas van Geelen, strategisch adviseur bestuur en beleid, en Ton Jonker, Chief Innovation Officer a.i., onderzochten ‘Het Nieuwe Normaal’ voor de Provincie Zuid-Holland. De belangrijkste beleidsvraagstukken of -dilemma’s in de regio namen zij daarin mee. Zij vertellen dat Zuid-Holland de eerste regionale overheid is, die werkt met scenarioplanning. Belangrijk voordeel van deze verkenningsmethode is dat organisaties relatief snel inzicht krijgen in de impact van grote veranderingen en in handelingsperspectieven.

Naast de onmiskenbaar grote economische impact van Corona op de samenleving, schetst de Provincie Zuid-Holland met name deze vier maatschappelijke ontwikkelingen:

• Corona versnelt maatschappelijke trends en transities. Zoals digitalisering en energieverduurzaming, maar ook sociale tweedelingen en ongelijkheden op het gebied van arbeidsmarkt, zorg, inkomen en sociale cohesie.
• Wat al zwak is, wordt zwakker, waarmee kwetsbare groepen extra geraakt worden.
• Corona leidt tot meer aandacht voor waarden: duurzaamheid, natuur en gezondheid.
• Corona raakt ook de bestuurlijke organisatie. Het vertrouwen in het politiek en het maatschappelijk middenveld staat onder druk. Overheden oriënteren zich op hun rol.

Keuzes die overheden nu maken, bepalen in verregaande mate het herstel van de economie en de samenleving in de toekomst. En hier begint het navigeren in de mist, waarvoor de provincie scenarioplanning inzette. Wat moet je je voorstellen bij deze manier van toekomst verkennen? Methodisch werkten Nicolas van Geelen en Ton Jonker met een combinatie van: 1) analyse van beschikbare verkenningen en andere bronnen, 2) interviews met strategen, managers en bestuurders en 3) expert judgement. De Provincie onderscheidde twee grote ontwikkelingen of kernonzekerheden, die grote invloed hebben op de toekomst. Op basis daarvan kwamen zij tot vier toekomstbeelden voor hoe de samenleving er op langere termijn zou kunnen uitzien. 

De toekomstscenario’s worden gedefinieerd aan de hand van het volgende assenkruis:

Globalisering versus Regionalisering. Hier gaat het om de mate van openheid van een economie en de sturing op de samenleving. Focus op de blik naar buiten, internationale handel en een centrale overheidssturing versus focus op de blik naar binnen, bescherming van de eigen economie, regionale waardeketens en decentrale sturing.

Economische groei (BBP) versus Brede welvaart en welzijn. Focus op groei, individu en vrijheid versus focus op het grotere geheel van welzijn, gemeenschap/collectief en veiligheid. Maar ook een kleinere versus grotere overheidsrol. 

Scenario’s zijn géén toekomstvoorspellingen of strategische keuzes. De scenario's bieden vooral de mogelijkheid om een mogelijke toekomst voor te stellen, met complexe situaties om te gaan en tot (betere) strategische beslissingen te komen. Voor de provincie bleken de scenario's een geschikt handvat om perspectieven te laten zien en samen te werken met gemeenten, waterschappen en andere partners.

Hogere prioriteit voor inclusie

Als grootste ‘positieve impact’ van Corona signaleren Nicolas van Geelen en Ton Jonker een verhoogde aandacht voor kansenongelijkheid en inclusie. Veranderingen zijn er verder zowel op het gebied van people, planet als profit. 

Planet ter illustratie

In de samenleving is een herwaardering van de natuur op te merken, maar ook een grotere waardering voor de eigen woonomgeving en veranderende woonvoorkeuren. Reizigers kiezen vaker voor individuele manieren van vervoer. De energietransitie zet versneld door. Dit maakt de ruimtelijke inrichting complexer. 

Uitwerking in de praktijk

Wat herstel van de Zuid-Hollandse samenleving betreft, legt de provincie de focus op inclusieve investeringen en het versneld realiseren van projecten. Naast inclusiviteit zijn integraliteit en duurzaamheid hierin de leidende principes. Concreet krijgt dit vorm in bouwstenen voor de groeiagenda Zuid-Holland, input voor nieuw onderzoek en in samenwerking tussen bestuursniveaus en netwerken.

De impactanalyse, de toekomstscenario’s en aanbevelingen van de Provincie Zuid-Holland vind je hier. 

De STT-scenario's zijn ontwikkeld in samenwerking met Shell, Jester Strategie en FutureConsult.

Vragen of meer informatie: neem contact met ons op via info@stt.nl.