Toekomst van globalisering. Nieuwe toekomstonderzoeker Anna-Carolina Zuiderduin wil reflecterend denken en méér nuance toevoegen aan het debat

Ik miste de lange termijn visie en daarmee echt out-of-the-box mogen en durven denken. Vaak is de benadering: wat is er nú mogelijk en hoe bouw je daar een toekomst omheen? Tijdens mijn stage werkte ik bijvoorbeeld aan een onderzoek over het elektrificeren van auto’s en laadpalen. Relevant, maar je kunt ook nog veel verder kijken. Is elektrificeren de oplossing voor personenvervoer, zoals Nederland nu is ingericht, en zijn we er dan? Of moeten we personenvervoer eigenlijk afschaffen en inzetten op openbaar vervoer? Het net kan het niet aan als iedereen nu zou overstappen op elektrisch rijden. We moeten breder kijken naar systeemverandering en ook andere scenario’s betrekken. STT zet zich wel in voor langere termijn visies, met soms radicale ideeën of omslagen. Dat tegenwicht is nodig. Verder vind ik de verbinding tussen onderzoek en praktijk belangrijk en die is er in deze rol. We willen echt iets toevoegen aan maatschappelijk debat.

Mij interesseert de actualiteit van toekomstonderzoek en het globaliseringsdebat. Nu ik in dit thema duik, merk ik hoe dichtbij het staat: middenin wat er gaande is in onze samenleving. Dat enthousiasmeert omdat je dan ook echt iets kunt betekenen met dit onderzoek. Ik merk ook dat ik creatief moet omgaan met de vraag welke thema’s globalisering omvat en wie zich hiermee bezighouden. Er zijn veel varianten. Bij ons Diner Pensant sprak ik het algemeen bestuurslid van SURF over het thema soevereiniteit dat nu erg opkomt: moet Europa zich soevereiner opstellen omdat we te afhankelijk zijn geworden? Het verraste mij dat SURF zich daarmee bezighoudt en tot welke nieuwe perspectieven dit leidt. Brengt jou dat ook op vragen of ideeën: laat het mij weten.

Vorige week noemde ik als voorbeeld sleepnetten voor visvangst. Deze netten kunnen de bodem beschadigen en leiden ook tot ongewenste bijvangst. Je kunt zeggen: ontwerp betere netten, maar ik zeg eerder dat we kritisch moeten zijn op het idee dat we ons overal wel uit kunnen engineeren of ontwerpen. Mijn houding zou zijn: zorg eerst dat je de situatie begrijpt en ga vervolgens heel anders te werk. Een oplossing zie ikzelf dan in minder visvangst, de gezondheid van het oceanische ecosysteem op één zetten en niet per sé de vraag hoe we nog slimmer vis kunnen vangen. Technologie wordt vaak als ideaalbeeld gepresenteerd: ‘Dit gaat alles beter maken’. Ik doe automatisch een stap terug en kijk meer kritisch-nuancerend. Nieuwe technologie leidt namelijk vaak tot nieuwe vraagstukken en soms zelfs problemen.

Reflecterend kijken, dat ik net noemde, en andere invalshoeken of perspectieven betrekken die ik in mijn studie heb geleerd zoals bijvoorbeeld de mediation theory van Peter-Paul Verbeek uit zijn boek What Things Do. Zijn hoofdconclusie is dat technologie de wereld vormt maar ook dat wij, de wereld, technologie vormen. Hij is dus kritisch op technologisch determinisme, het idee dat enkel technologie onze cultuur en maatschappij bepaalt en vormt. We moeten af van het huidige zwart-wit beeld en technologie met meer nuance benaderen. Ook begrippen als technopolitiek wil ik meenemen. De oorlog in de Oekraïne is een startpunt van mijn onderzoek en de gaswinningsproblematiek is typisch een vorm van technopolitiek. Politiek vormt de gaswinning en tegelijkertijd vormt deze technologie onze politieke besluiten. Dit type kaders biedt relevante nieuwe vertrekpunten.

Mogelijk krijgt het onderzoek nog een heel andere wending, maar het debat lijkt voornamelijk te gaan over ons mondiale handelssysteem en onze handelsketens. Hoe kunnen we die veiliger en robuuster inrichten? Het debat gaat ook over de vraag of we meer of juist minder moeten samenwerken. En de interpolaire wereld: de opkomst van China als economische grootmacht naast de economische grootmacht van de VS en bezorgdheid over bijvoorbeeld de impact van niet-Westerse normen en waarden. Globalisering gaat ook over kennis- en culturele uitwisseling, waarnaar in de huidige samenleving minder vanzelfsprekend en vrijblijvend gekeken wordt. Denk aan kennis en specifieke ervaring, die buitenlandse studenten of expats weer meenemen naar hun thuisland.

Globalisering kun je als sociotechnisch systeem behandelen. Ik denk dat dit het uitgangspunt gaat worden om te onderzoeken welke zienswijzen er bestaan op globalisering en welke scenario’s er zijn om de geglobaliseerde wereld beter of anders vorm te geven. En welke rol technologie hierin kan spelen.

Houd je je bezig met thema’s als soevereiniteit, zelfvoorzienendheid, (on)afhankelijkheid en samenwerking? Heb je ideeën over globalisering en toekomstmogelijkheden, neem contact op via zuiderduin@stt.nl.