STT publiceert het boek Herstelplan Zelfredzaamheid: 'Het uitsluiten van mensen is onwenselijk en onnodig'

Nederland verwacht dat mensen zelfredzaam zijn. Zo is de participatiesamenleving immers bedoeld. Dat dit mensen niet goed lukt is regelmatig te constateren. Organisaties als het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) of de Nationale Ombudsman verschijnen regelmatig in de media met schrijnende voorbeelden, waaruit blijkt dat mensen in de verdrukking raken. In Herstelplan Zelfredzaamheid zijn verhalen te lezen, waaruit blijkt dat de samenleving zich onvoldoende open en toegankelijk zal ontwikkelen als er niet aan inclusie wordt gewerkt.

Instellingen, overheden, bedrijven maar ook mensen in het algemeen hebben vaak niet in de gaten dat zij zich ontoegankelijk opstellen. Bovendien leeft het idee dat het slechts om enkele mensen gaat die niet mee kunnen doen door ontoegankelijkheid. Maar dat is alles behalve de realiteit. 'Er wordt gedacht dat het alleen mensen met een beperking treft', vertelt Eefje Op den Buysch. 'Maar veel meer mensen ervaren moeilijke toegang. Dat kan voor een gebouw of het openbaar vervoer gelden, maar ook meedoen met activiteiten, een praatje maken, erbij horen of een plek vinden op de arbeidsmarkt hebben alles te maken met toegang. Overal waar de samenleving drempels opwerpt, ervaren mensen dat ze niet mee mogen doen. Van auto's parkeren op de stoep, waardoor een rolstoel- of rollatorgebruiker er niet door kan, tot een online formulier waarmee gegevens moeten worden aangeleverd bij de gemeente.'

Wanneer zelfredzaamheid de norm is, zal daar dus voor iedereen toegang toe moeten zijn. Maar de havenots en cannots waar het SCP jaren geleden al over sprak, vinden deze toegang niet door een gebrek aan hulpbronnen of moderne vaardigheden. De überzelfredzame wantnots willen het leven naar eigen inzicht vormgeven. 'Ik beargumenteer op basis van mijn toekomstverkenning dat Nederland maynots van mensen maakt', zegt Eefje. 'Nederland sluit namelijk mensen uit door ontoegankelijkheid. Inclusie zou de norm moeten zijn, maar exclusie is te vaak de praktijk. Tegen maynots wordt telkens gezegd: ‘Jij mag niet meedoen’. En daarmee knikkert de samenleving magnieters behendig de zandbak uit.'

Door goed te luisteren naar mensen en aandacht te hebben voor behoeften en beperkingen kunnen processen, diensten of regels zo worden ontworpen, dat er voor iedereen een passende, toegankelijke vorm is. Voor elke gewenste werkwijze, beperking of voorkeur is een passend alternatief mogelijk om in contact te zijn met overheden, bedrijven, wijkcentra of de buurtsuper. Of dat nu een toegankelijke website is, een spraakgestuurde applicatie of een drempelvrije route. En ja, daarbij horen ook in de toekomst alternatieven met persoonlijk contact. 'Ik ben een tech-optimist', zegt Eefje. 'Ik denk dat we dit prima kunnen. Sterker nog: toegankelijkheid en inclusie zouden weleens veel tijd, geld en frustratie kunnen besparen. Het is echt een kwestie van instelling of de samenleving zich inclusief zal ontwikkelen: wíl Nederland het regelen? Daar gaat 't om.'

UIt het Herstelplan Zelfredzaamheid spreekt ook een oproep. Eefje stelt voor dat iedereen in de eigen omgeving mensen overtuigt om ook het verschil te maken voor mensen, die drempels ervaren en niet mee kunnen doen. ‘Ga eens bij jezelf te rade', raadt Eefje aan. 'Heb je vooroordelen over mensen die je tegenkomt? Sluit je -misschien ongemerkt- mensen uit? Welk initiatief kan je nemen? Kan je een drempel wegnemen voor een ander?' 

Herstelplan Zelfredzaamheid is ook bedoeld als een hartig woordje voor Nederlandse overheden. Zij zijn bij wet verplicht om toegankelijk te zijn: gebouwen, diensten, wetgeving, apps, formulieren etc. Eefje: 'Nou, dat kan echt nog heel veel beter! Vandaar de naam van het boek: Herstelplan Zelfredzaamheid. Want het kan zomaar iedereen treffen om niet (meer) zelfredzaam te zijn.'

Het boek Herstelplan Zelfredzaamheid is vanaf 25 november via stt.nl te bestellen als paperback (€ 17,50) en E-book (gratis). Het boek is ook integraal via de STT website te lezen. Zie daarvoor de pagina Herstelplan Zelfredzaamheid op de website van STT. 

Het gratis e-book is als pdf-bestand te downloaden. Het bestand heeft een toegankelijkheidscheck en aanpassingen ondergaan volgens de toegankelijkheidskenmerken voor pdf's van Adobe.