Rudy van Belkom nieuwe directeur Stichting Toekomstbeeld der Techniek: ‘Langetermijndenken is belangrijker dan ooit’.

Als voormalig senior onderzoeker bij STT kent Rudy van Belkom de organisatie door en door. In de afgelopen jaren heeft hij met zijn toekomstverkenningen de nodige impact gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan de Technologie Kieswijzer, een speciale stemhulp over tech-gerelateerde onderwerpen zoals privacy, nepnieuws en de macht van Big Tech. Deze stemhulp trok veel media-aandacht. Naast interviews voor onder andere VPRO Tegenlicht en Nieuwsuur, tevens een vermelding bij Zondag met Lubach. Maar liefst 30.000 mensen maakten gebruik van deze stemhulp. Deze inzichten vormden de basis voor zijn nieuwe boek ‘Alive and Clicking’, waarin hij betoogt dat er hoop is voor de democratie. Nu is het tijd om zijn ervaring en vaardigheden in te zetten om STT op de kaart te zetten. ‘Ik wil met STT meer maatschappelijke impact maken en nog meer bijdragen aan het algemeen nut’, aldus Van Belkom.

(Het artikel gaat verder onder de foto)

Technologie speelt een steeds grotere rol in onze samenleving. Dit kan zowel positief als negatief worden ervaren. Denk aan de impact van robotisering of de toenemende inzet van datagedreven systemen. ‘Om geïnformeerde keuzes te kunnen maken voor de toekomst moeten we weten wat onze opties zijn. Dit kan alleen als we vooruitkijken, vér vooruitkijken’, volgens Van Belkom. Voor veel mensen is dit echter helemaal niet zo vanzelfsprekend. Kijk bijvoorbeeld naar de politiek. ‘Complexe problemen, zoals klimaatverandering, vragen om een langetermijnvisie en -aanpak. Na de verkiezingen schieten veel politici echter in een kramp en richten zich vooral op de uitdagingen die direct voor hen liggen. Ze hebben immers maar vier jaar de tijd om zichzelf te bewijzen. Ze maken zich daarom vaak drukker om de indruk die ze maken op de korte termijn dan om de invloed die ze hebben op de lange termijn.’

Voor de noodzaak van langetermijndenken verwijst Van Belkom naar het boek ‘De goede voorouder’ van Filosoof Roman Krznaric. De toekomst wordt volgens Krznaric gezien als een soort stortplaats van ecologische schade en technologische risico’s, waarin economische belangen worden voorgetrokken. Volgens de filosoof moeten we leren denken in termen van eeuwen, in plaats van in jaren. Krznaric noemt hierbij het voorbeeld van de middeleeuwse kathedralen. De architecten wisten van tevoren al dat ze de afronding van de bouw nooit zouden meemaken. ‘Dit is voor mensen van onze tijd bijna ondraaglijk. Wij willen onze succesverhalen het liefst zo snel mogelijk delen op LinkedIn. De consequenties op de lange termijn worden steeds verder vooruitgeschoven, waardoor de problemen zich ophopen. Een cruciale denkfout’, aldus Van Belkom. We moeten daarom leren om een goede voorouder te zijn voor de generaties die na ons komen. Een inspirerend voorbeeld is het ‘zevende generatie principe’ van de Irokezen, een indianenvolk in Noord-Amerika. Bij het nemen van belangrijke beslissingen denken zij zeven generaties vooruit. Dat is grofweg 200 jaar.

Van Belkom neemt de rol van STT om langetermijndenken op de kaart te zetten heel serieus: ‘We hebben als stichting een ANBI-status. Dit betekent dat we een Algemeen Nut Beogende Instelling zijn. Met alles wat we doen moeten we ons daarom afvragen: beogen we hiermee het algemeen nut? Zo niet, dan moeten we bekijken of de activiteit met aanpassingen toch kan voldoen. Of dat we de activiteit moeten stopzetten.’ Ook de staf en de bestuursleden van STT moeten volgens Van Belkom meer vanuit het algemeen nut van STT gaan opereren. ‘We willen niet alleen impact maken voor bestuursleden, maar ook via bestuursleden van STT. Het STT-netwerk is uniek. Met de aangesloten organisaties kunnen we écht impact maken. Samen met bedrijven, overheden, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties wil ik met STT werken aan gefundeerde toekomstverkenningen, die ons helpen om geïnformeerde keuzes te kunnen maken voor een betere toekomst.’ 

Een mooi voorbeeld vindt Van Belkom de onlangs gestarte Technologiemonitor. Onder leiding van de TU Delft werken verschillende organisaties uit het STT-netwerk in een klankbordgroep samen aan het thema ‘Steden in de toekomst’. Naast de TU Delft zijn dat de Gemeente Amsterdam, Den Haag en Rotterdam, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en Capgemini. In de toekomst zullen steeds meer mensen naar de steden trekken. De grote vraag zal zijn hoe steden deze groei zullen opvangen en welke betekenis deze groei heeft voor de richting en het tempo van de noodzakelijke transities op het gebied van energie, voeding, klimaat en circulariteit. Een interessante vraag is ook hoe en in welke mate technologie deze veranderingen kan accommoderen. ‘Een maatschappelijk relevant thema waarin verschillende stakeholders uit ons netwerk met elkaar samenwerken aan een betere toekomst.’

Naast de verschillende uitdagingen die als samenleving voor ons liggen beseft Van Belkom dat er voor STT zelf ook de nodige uitdagingen zijn: ‘Mede door de verschillende lockdowns is onze interne cultuur wat zoek geraakt. We zijn een klein team. Om verbonden te blijven moeten we elkaar weer vaker gaan opzoeken. Dit geldt ook voor onze bestuursleden. Een netwerk heeft fysieke nabijheid nodig. Daar gaan we op de korte termijn aan werken.’ Gelukkig liggen er mooie activiteiten in het vooruitzicht. Op 28 juni komen alle bestuursleden van STT en onze Young STT-leden samen tijdens het jaarlijkse Diner Pensant (de laatste was in 2019). Volgend jaar bestaat de organisatie 55 jaar en binnenkort start de 100^e toekomstverkenning.

‘Ik kijk met veel goede moed naar de toekomst. Als toekomstonderzoekers weten wij dat we de toekomst samen kunnen vormgeven, de toekomst hoeft ons niet te overkomen. Tegelijkertijd weten we ook dat niet iedereen kan of wil deelnemen aan gesprekken over de toekomst. STT komt op voor de mensen die geen stem hebben in dit debat en faciliteert namens de samenleving tegenspraak en discussie. De unieke vrije ruimte die STT hiermee al sinds 1968 creëert staat garant voor brede, noodzakelijke gesprekken over de toekomst’, besluit Van Belkom.

Ook het Dagelijks Bestuur kijkt uit naar naar de toekomst: ‘Het Dagelijks Bestuur is bijzonder verheugd met het aantreden van Rudy van Belkom als nieuwe directeur van STT. Rudy heeft de juiste achtergrond en drive om STT verder te ontwikkelen, uit te bouwen en meer zichtbaarheid te geven. Wij zien de komende jaren met veel vertrouwen tegemoet’, aldus voorzitter Karel Luyben, tevens Rector Magnificus Emeritus van de TU Delft.