Wordt levenslang leren noodzakelijk?

Jacques Delors, de voormalige president van de Europese Commissie, schreef 25 jaar later:

A key to the twenty-first century, learning throughout life will be essential, for adapting to the evolving requirements of the labour market and for better mastery of the changing timeframes and rhythms of individual existence. – Delors Report, 1996

Twintig jaar later is de discussie niet heel veel verder. Het recente SCP-rapport ‘De toekomst tegemoet’ schrijft dat levenslang leren weliswaar een mantra is geworden, maar dat initiatief om dit te verwezenlijken voornamelijk bij de burger zelf ligt en hierdoor weinig van de grond komt. Een gevolg van deze zelfregie is dat mensen met een hoge opleiding en toegang tot kapitaal zich wel blijven scholen, maar dat mensen zonder vaste baan en onregelmatige of lage inkomens hier de middelen niet voor hebben.

Wat deze kloof groter maakt is dat er in landen zoals Nederland nog altijd een sterke correlatie is tussen learning & earning, tussen leren en verdienen. Ons onderwijsmodel kent dan ook een vrij eenvoudig pad: probeer zo vroeg mogelijk zoveel mogelijk formeel onderwijs te volgen en oogst de rest van je leven de vruchten. De Economist stelt dat ieder jaar scholing gelijk staat aan 8-13% salarisverhoging. En het CBS vult aan dat de kans op werkloosheid lager is naarmate het opleidingsniveau hoger is; ‘Het loont dus om door te leren, voor wie dat nog niet wist’. En dit is in tijden van economische tegenspoed nog extra het geval.

Velen geloven dat technologische verandering in de samenleving dit beeld alleen maar aanscherpt. Naar aanleiding van een rapport van Osborne en Frey (2013) maakte de BBC een website waarop je kunt opzoeken of je baan over 20 jaar nog bestaat. Maar liefst 47% van de banen in de VS en 35% van de banen in de VS staan volgens de studie op de tocht door de opkomst van digitalisering en robotisering. Lager geschoolden hebben hierbij de grootste kans om ‘verdrongen’ te worden door technologie.

Een zorgwekkende trend is dat werkgevers, volgens het eerdergenoemde Economist-artikel, steeds minder bereid zijn om werknemers op te leiden tijdens hun werk. In Groot-Brittannië bijvoorbeeld, is scholing op werk van 1996-2009 gehalveerd tot 0,69 uur per week.

Technologie tart en verleidt. Recentelijk zien we de opkomst van edutech die ons leerrendement kan verhogen en ons beter in staat stelt om plaats- en tijdonafhankelijk te leren. MOOCs maken het mogelijk om transnationaal het beste onderwijs te genieten, learning analytics monitoren en personaliseren ons onderwijs, persoonlijke digitale leercoaches zorgen ervoor dat we ook buiten de klaslokalen feedback krijgen, en in Virtual Classrooms ontmoeten we elkaar in de cloud.

Nu we steeds later met pensioen gaan en technologie ons oproept om onze vaardigheden en arbeidsmarkt te herzien is de tijd rijp om nog eens na te denken over levenslang leren. Niet als mantra, maar als norm.

STT is onlangs begonnen aan een toekomstverkenning waarin deze vraag én de bredere vraag welke rol technologie de komende 25 jaar op ons leerproces zal hebben, centraal staan.