INTERVIEW - STT heeft een nieuwe voorzitter: Pallas Agterberg

In alle grote transities speelt technologie een cruciale rol. Technologie is niet dé oplossing, maar zonder technologie ís er geen oplossing. Het toekomstonderzoek op het snijpunt van technologie en maatschappij dat STT doet, is in die context heel interessant. Waar hebben we nou eigenlijk technologie voor nodig? Om door de transitie, de crisis heen te komen? Maar ook, wat moeten we vooral niet doen, om niet in de volgende kuil te vallen? En dat vind ik zo interessant aan deze discussie. En dat is ook de reden waarom ik besloten heb om voorzitter van STT te worden.

Wat ik ook zag is dat veel jonge mensen bezig zijn met dit soort vragen. Die hebben een platform nodig waarbinnen je dat kunt doen. Ik zie dat STT al een beetje dat platform is. Daar zou ik graag aan werken.

Ik ben begonnen als directeur strategie en hield me toen vooral bezig met de innovaties die nodig zijn voor de energietransitie. Inmiddels zit Alliander in een andere fase. We moeten deze innovaties toepassen en vooral heel veel investeren in bestaande netwerken. Als Challenge Officer houd ik me bezig met de maatschappelijke opgaven: zoals de vraag hoe nieuwbouw kan worden ontwikkeld zonder veel netbelasting of de vraag of iedereen mee kan met de veranderingen.

Alliander is een netwerkbedrijf dat er onder meer voor zorgt dat het energienet wordt onderhouden en uitgebreid. De transitie van gas naar elektriciteit vraagt heel veel van het elektriciteitsnet. Alliander investeert daarom veel om het elektriciteitsnet uit te breiden. Maar dat alleen is niet genoeg. We moeten ook op zoek naar slimme oplossingen, het net anders en flexibeler gebruiken en inzetten op alternatieve oplossingen zoals waterstof en groen gas.

Andere oplossingen beginnen met het bewuster om te gaan met de energievraag en energie op te wekken waar je het gebruikt, met lokale opslag, warmtebuffers, laadpleinen en warmtenetten. Het is een heel nieuw technologisch spel geworden, waarbij tussen grote energiebedrijven en de individuele afnemers een nieuw schaalniveau ontstaat. Het optimaliseren van de energievoorziening op dat schaalniveau is een nieuwe uitdaging. Digitalisering gaat daarin een grote rol spelen.

Eén van de dingen die totaal is veranderd, is hoe het elektriciteitsnet wordt gebruikt. Vijftien jaar geleden konden we met 400 consumentenmetingen het energiegebruik van alle consumentenhuishoudens voorspellen. Dat is nu wel anders. We gebruiken nu veel meer metingen en maken voor energiebelastingprofielen en het ontwerpen van netconfiguraties inmiddels ook gebruik van AI.

Voor mij is dat vanzelfsprekend. Ik merk dat het ook zinvol is om anderen mee te nemen in die manier van denken. Op het moment dat het je lukt om een sprong naar de toekomst te maken en van daaruit terug te kijken, is het zoveel makkelijker om alles te overzien. Op die manier ernaar kijken, helpt ook om die discussies over de transities waar ik het net over had op een goede manier neer te zetten. Dan heb je impact. Dus ik ga helemaal mee in die ambitie.

Het is toch mooi als we een platform kunnen bieden voor de mensen die nieuwsgierig zijn. Dan gaan we met elkaar ontdekkingen doen, want dat is wat je doet als je nieuwsgierig bent, nieuwe dingen ontdekken!

Ja, want in feite denderen we maar door. En soms moet je even pas op de plaats maken en kijken, waarom doen we dit ook alweer? En wat we aan het doen zijn, gaat dat ook leiden tot wat we wilden oplossen? Of wilden bereiken? Juist die vraagtekens blijven zetten, is zo essentieel.

In het energiewerkveld zit bijvoorbeeld een enorm ongeduld. Maar je moet blijven vragen, hoe kun je het anders doen, zodat iedereen meekan? Voor je het weet ben je aan het doordenderen op één route en heb je de andere niet bewandeld. AI is een ander voorbeeld. Nu is er een soort onrust. De Amerikanen gaan ineens heel snel, en waar blijven wij dan in het geheel? Willen we het ook zo doen? Maar als je het op een goede manier wil doen, dan moet je niet doordenderen.

Je moet die vraagtekens goed plaatsen. Op zo’n manier dat mensen denken, o ja! Dat is wat ik voortdurend doe.

Wat je daar leert is buiten kaders denken. Een proces in gang zetten waardoor je dingen weet neer te zetten die nooit eerder zijn vertoond. En als je dat dan weer terugvertaalt naar wat ik net vertelde, dan zie je hoe ik dat toepas. Dat betekent dat ik ook echt de ruimte creëer voor iets waar ik zelf het antwoord nog niet weet, en juist ook met anderen dat proces inga. Dan komen daar dingen uit waar we allemaal verder mee kunnen.

Je kunt een toekomstbeeld schetsen, maar het gesprek daarover voeren, dat is de essentie. Op het moment dat je het visueel kunt maken, geeft dat op een hele invoelende manier het vraagstuk weer, waardoor dat gesprek ook kan plaatsvinden. Dus ja, ik vind dat een hele mooie manier om met krachtige verbeelding te werken.

Mijn kracht zit in die toekomstbeelden. Ik denk, dat ziet toch iedereen? Maar dat is blijkbaar niet zo!

Pallas Agterberg is Challenge Officer (strategie en innovatie) bij netwerkbedrijf Alliander. Daarnaast is ze voorzitter bij Stichting OnePlanet Research en lid van de Raad van Toezicht van MVO Nederland. Ze is vanaf 1 januari 2024 voorzitter van STT. Pallas Agterberg is de opvolger van Karel Luyben, voormalig Rector Magnificus van de TU Delft. Hij was van 2017 tot 2023 voorzitter van STT.