Kees Verhoeven: ‘Politiek: neem de driver’s seat!’

Ja, er is veel veranderd! We hebben nu een staatssecretaris Digitalisering en een Tweede Kamercommissie Digitale Zaken. Er is dus een politieke structuur ontstaan op het gebied van digitaal. Dat is positief. Wat minder positief is, is dat het onderwerp de afgelopen twee jaar weer weggezakt is. Dat vind ik jammer. Dat heeft natuurlijk ook te maken gehad met het feit dat de afgelopen twee jaar heel erg in het teken stonden van allerlei andere problemen.

Dat heeft een aantal redenen. Het is natuurlijk altijd een moeilijk onderwerp geweest, omdat het gewoon technisch van aard is - politici vinden het moeilijk om over dit onderwerp te praten. Het is lastig af te bakenen. En het is ook nog grensoverschrijdend. Private partijen spelen een belangrijke rol in alles wat met digitalisering te maken heeft - hoeveel grip heb je daarop als politicus? Tegelijkertijd zie je nu wel, dat de impact steeds duidelijker wordt. Politici willen er wel wat mee, in tegenstelling tot bijvoorbeeld 15 jaar geleden.

Digitalisering heeft een enorme invloed op het functioneren van de samenleving. Het heeft veel impact en dat betekent dat je daar dus richting aan moet geven. Er zijn veel machtige partijen, die beschikken bijvoorbeeld over veel data en AI-toepassingen. Om te zorgen dat het in balans blijft, is sturing, richting en soms ook begrenzing nodig. Dus niet alleen maar in goede banen leiden, maar ook nee zeggen!

Ik vergelijk het met het verkeer. Soms heb je een gaspedaal nodig: om ervoor te zorgen dat we kansen grijpen. Soms heb je een stuur nodig om het in een andere richting te krijgen, en soms heb je ook een rem nodig. Alledrie zijn van belang. Het is echt aan de politiek, de politiek moet in de driver’s seat gaan zitten en dat vergt dus actieve politiek.

Dat is wel zo. Maar dat is helemaal niet erg, het is onvermijdelijk. Politiek is nu eenmaal voor een groot deel reageren op ontwikkelingen. Soms ontstaat er opeens iets nieuws, dat leidt tot een situatie waar de politiek het over moet hebben.

Nee. Politiek volgt de maatschappij. Daar worden uitvindingen gedaan, daar hebben mensen interactie met elkaar en daar ontstaat nieuwe technologie. Een mooi voorbeeld is ChatGPT. Dat heeft ervoor gezorgd dat veel mensen zich bewust werden van AI. Maar AI speelt al minstens 20 jaar!

Allereerst, toch echt AI. Want dat is gewoon zo groot, zo allesdoorsnijdend, daar moet de politiek echt proberen zo dicht mogelijk op te zitten. Twee, de impact van alles wat met social media en desinformatie te maken heeft. Dat vind ik ook echt zorgelijk, omdat dat heel erg tot polarisatie heeft geleid. Ten derde de klassieke cybersecuritydreiging en de geopolitieke gevolgen daarvan.

De discussie over digitalisering wordt eigenlijk al 35 jaar lang door de tech optimisten en door de dystopische denkers gevoerd. Je ziet vaak dat de uitersten heel erg worden benadrukt. Het is begonnen met een soort grenzeloze bewondering en optimisme, en nu zie je dat het een beetje doorslaat naar de risico’s. Je moet oog hebben voor de kansen, maar ook voor de bedreigingen. Een genuanceerde houding is op de langere termijn de enige weg die ergens toe leidt. Uiteindelijk zullen we ergens in het midden moeten uitkomen.

Daar ben ik voor. Een minister zou in mijn ogen wel een hele belangrijke stap zijn om het onderwerp politiek veel steviger neer te zetten. Er moet iemand verantwoordelijk zijn voor de digitale strategie van Nederland.

Als je echt wilt weten wat de partijen op dit gebied willen, dan heb je niks aan de traditionele stemwijzers. De Technologie Kieswijzer heeft 17 digitale onderwerpen en daar kun je zien welke keuzes de politieke partijen maken.

Ja, dat heb ik ook in mijn boek “De democratie crasht” heel nadrukkelijk naar voren gebracht. Want dat betekent dat in potentie heel geschikte en betrokken mensen ervan afzien. En dat is echt schadelijk voor de democratie.