Eeuwig leven

Eeuwig leven. Nooit oud worden. Niet doodgaan. En dan bedoel ik niet doorleven in een robotlichaam zoals in de film Chappie of als virtueel figuur zoals in de Black Mirror aflevering Be right back, maar gewoon als mens van vlees en bloed. Een idee dat mensen over de hele wereld al eeuwenlang bezighoudt. Een idee dat ook in verschillende science fiction en fantasy* films is terug te vinden.

Zo is het idee achter de film In time dat we een genetische modificatie hebben gevonden waardoor we na ons 25^e levensjaar niet verder verouderen. Sommige onderzoekers denken dat dit op termijn echt mogelijk wordt. Telomerase, een enzym dat chromosoomeinden herstelt, zou daarbij een rol kunnen spelen. Op dit moment is de wetenschap echter nog niet zover. Dankzij nanotechnologie kan het mechanisme achter veroudering wel steeds nauwkeuriger worden onderzocht. En als dat mechanisme eenmaal is opgehelderd, wordt het misschien wel mogelijk om veroudering stop te zetten.

Veroudering stopzetten. Niet doodgaan. Het klinkt geweldig, maar het heeft nogal wat consequenties voor de maatschappij. Want wat gebeurt er als er wel baby’s geboren blijven worden, maar er niemand doodgaat? In In time wordt overbevolking tegengegaan door mensen na hun 25^e slechts één jaar leven te geven. Na dat jaar ga je dood, daar zorgt een apparaatje in je arm voor, tenzij je intussen meer tijd hebt verdiend. Tijd is geld. Letterlijk. Een koffie kost 4 minuten, een nacht in een duur hotel al snel een paar dagen. Arm zijn betekent weinig tijd hebben. Als je tijd op is, dan val je dood neer.

In de films Jupiter Ascending en Self/less werkt de technologie die eeuwig leven mogelijk maakt anders, maar ook in deze films is het alleen weggelegd voor de allerrijksten. Maar voorlopig is dit allemaal nog toekomstmuziek. Anno 2016 levert rijk zijn alleen een hogere levensverwachting op; wereldwijd gezien, maar ook in Nederland. In ons land leeft iemand met een hoge sociaal-economische status gemiddeld 7 jaar langer dan iemand met een lage sociaal-economische status. Op dit moment komt dat vooral door verschillen in leefstijl. Maar steeds vaker hoor je dat rijke mensen uitwijken naar het buitenland voor (levensreddende) medische behandelingen. Dat rijke mensen betere behandelingen kunnen krijgen is tot in het extreme doorgetrokken in de film Elysium. Weliswaar blijven mensen in die film niet eeuwig jong, maar rijke mensen kunnen wel gebruik maken van technologie die ze van alle ziekten geneest. Extreem oud worden is dan een stuk makkelijker.

Maar het draait bij eeuwig leven niet alleen om geld. Er zijn ook emotionele aspecten. Want als mensen die je liefhebt wel gewoon ouder worden, kan eeuwig leven behoorlijk deprimerend zijn, zo wordt duidelijk in de romantische film Age of Adaline. Ik vraag me ook af of het überhaupt wel zo leuk is om eeuwig te leven in een wereld waar nog zoveel ellende is. Who wants to live forever? Het beroemde nummer uit de film Highlander stelt denk ik een terechte vraag. Want hoeveel slechte ervaringen kan een mens verdragen? Past onsterfelijk zijn wel bij de mens? Volgens de makers van Bicentennial man in ieder geval niet. In die film wil een robot mens worden, maar daarvoor moet hij zijn onsterfelijkheid opgeven. Doodgaan hoort nu eenmaal bij het leven.

Is de eeuwig levende mens dan een contradictio in terminis? Hoe dan ook, zelfs als we in de toekomst “alleen maar” steeds ouder worden is het hoog tijd om serieus na te denken over mogelijke gevolgen. Want stel je eens voor dat iedereen die nu leeft tenminste 100 jaar wordt. Wat betekent dat voor pensioenen? Werk? Vrijetijdsbesteding? En wat als we met gemak de 120 gaan halen?

Vind je het interessant om over dit soort dingen na te denken? Doe dan mee aan de verkenning over De mens van 2050. In april worden verschillende workshops gehouden. Je bent van harte welkom!

* In het kader van het project De mens van 2050 wordt in principe gekeken naar science fiction films. De grens tussen science fiction en fantasy is echter niet heel scherp. Beiden gaan over werelden of situaties die anders zijn dan onze huidige werkelijkheid. Uitgangspunt voor de verkenning over De mens van 2050 is dat er in science fiction een verklaring moet zitten voor de dingen die anders zijn. En dat die verklaring geen wetenschappelijke feiten mag ombuigen, maar eventueel wel op creatieve wijze gaten in huidige kennis mag invullen.