Datameren en andere metaforen
Toekomstverkenning het datagedreven leven is in het diepe gesprongen door samen met experts op zoek te gaan naar nieuwe data concepten en ideeën. Wat opvalt, is dat er voor data veel metaforen worden gebruikt. Deze metaforen helpen ons om na te denken over een nieuw fenomeen, maar, schrijft Sally Wyatt in ‘Danger! Metaphors at Work, metaforen worden ook ingezet om de toekomst vorm te geven. Het maakt nogal uit of we data typeren als geld, kennis of als liefde. Wat zeggen de huidige metaforen over de toekomst van het datagedreven leven?
Data als grondstof
Veelal zijn de metaforen nu industrieel van aard: data is het nieuwe goud, data is als olie, data is geld, het is een asset, geeft macht en natuurlijk is er Big Data (Big Business, Big Pharma). Data wordt gezien als grondstof, we hebben het veelal over ruwe data en we kunnen die data ‘minen’. Een recente populaire metafoor voor Big Data is de vergelijking met een ‘data lake’ of ‘datameer’. Hierin zien we een verschuiving naar data als iets dat natuurlijk of zelfs wild is. In een datameer wordt data niet opgeschoond, verpakt, en klaargemaakt voor consumptie zoals in een supermarkt, “the data lake is a large body of water in a more natural state. The contents of the data lake stream in from a source to fill the lake, and various users of the lake can come to examine, dive in, or take samples” (James Dixon).
Door algoritmes op te stellen kan men in zo’n datameer naar nieuwe antwoorden, patronen en verklaringen hengelen. Het meer zelf heeft geen oorspronkelijke opzet, het is haast een natuurlijk fenomeen.
In een datameer worden ook datasets meegeanalyseerd die op eerste gezicht misschien irrelevant lijken. Onlangs toonde Zembla in een tweeluik met de titel ‘Data: het nieuwe goud’, dat er een steeds grotere handel is in dit soort ‘donkere data’, data die is gemaakt met een bepaalde doelstelling en eventueel voor andere doelstellingen kan worden ingezet (met alle ethische kwesties van dien).
Op zoek naar nieuwe metaforen
De vraag is hoe deze datametaforen onze samenleving beïnvloeden en gaan vormen. Blijft data hangen in een economisch paradigma waarbij het financiële verlangen constant doorschemert? Gaan we – met de opkomst van datameren, sterke kunstmatige intelligentie en machine learning – spreken over wilde data? Of kunnen we andere metaforen bedenken die de belangrijkste waarden in onze samenleving vatten? Data als vrijheid, data als nieuwe levensvorm, data als spiegel van de samenleving.