'RetroFuture maakte me bewust van de geschiedenis achter de thema’s die ik adresseer'

De vraag over mogelijke toekomstscenario's van globalisering, krijgt vooral veel aandacht sinds corona en het uitbreken van de oorlog in Oekraïne, alhoewel ze al enkele jaren onder het oppervlakte sluimert. Door sociologen wordt dit proces ook wel reglobalization genoemd. Corona en de oorlog hebben zichtbaar en voelbaar geo-economische en geopolitieke kwetsbaarheden blootgelegd op mondiaal niveau. Denk aan het mondkapjestekort, de gascrisis en de angst voor tarwe- en kunstmesttekorten. Hoe kunnen we deze uitdagingen met oog op de toekomst beter navigeren? En welke rol speelt technologie hierin?

Om de hoeveelheid aan visies over de aanpak van deze uitdagingen te kaderen, werk ik vier toekomstscenario’s over globalisering uit. Twee scenario’s nemen deglobalisering als uitgangspunt, terwijl de andere twee globalisering als vertrekpunt nemen. Ook spelen private en publieke belangen op verschillende manieren een rol binnen de scenario’s. In de tentoonstelling RetroFuture vond ik verschillende elementen, die aansloten op mijn scenario’s en me bewust maakten van de geschiedenis achter de thema’s die ik adresseer. Zo liep ik langs een bord met de vraag ‘Grenzen aan groei?’, waarop de omslag van het rapport van de Club van Rome uit 1972 stond afgebeeld. De Club van Rome waarschuwde begin jaren 70 voor de gevolgen van constante economische groei op mens en milieu. Zowel binnen het huidige globaliseringsdiscours als in twee van mijn scenario’s staat dit punt centraal: 

Misschien is een schokbestendige economie wel een economie die niet langer groei als economisch uitgangspunt neemt, maar zorg draagt voor mens en milieu.

RetroFuture besteedde ook aandacht aan grondstoffen door een editie van het Amerikaanse sci-fi tijdschrift Imagination Science Fiction uit 1958 uit te lichten. In deze uitgave van eind jaren 50 stond space mining centraal om onze grondstoffenhonger op Aarde te stillen. Grondstoffen spelen op dit moment ook een grote rol binnen reglobalization. Het Westen kent bijvoorbeeld een grote afhankelijkheid van China voor zeldzame metalen die nodig zijn voor de energietransitie en om los te komen van Russisch aardgas. Een van mijn scenario’s onderzoekt hoe deze afhankelijkheid kan worden afgebouwd. In een ander scenario staat echter, net zoals in Imagination Science Fiction, het mijnen van de Maan centraal als oplossing.

Als laatste trok het thema infrastructuur en communicatie binnen de tentoonstelling mijn aandacht. In het Evoluon waren er legio historische beelden verzameld over de droom van wereldwijde bereikbaarheid en verbinding. Deze -ondertussen vervulde- droom staat heden ten dage helaas onder druk. Twee van mijn scenario’s buigen zich over de mogelijkheid van het versplinteren van het internet door deglobalisering. Een versplinterd internet, ook wel het splinternet genoemd, zou de verbinding waar we van droomden teniet kunnen doen. 

In de laatste drie maanden van mijn onderzoek, die ondertussen zijn aangebroken, zal ik vooral druk bezig zijn met mijn onderzoeksresultaten op papier zetten. Toch organiseer ik ook nog een kleine online workshop waar enkele leden van mijn denktank zullen aanhaken. Net zoals in mijn vorige twee workshops (die in december en januari plaatsvonden in Den Haag) draait deze workshop om het uitwerken van de lange termijn consequenties van trends binnen globalisering, zoals de nieuwe space race of de data commons. 

Al met al heeft het bezoek aan Evoluon me bewust gemaakt hoe lang bepaalde thema’s die ik benoem in mijn verkenning al spelen, hoe ze weer kunnen opkomen of aangehaald worden door verschuivende geopolitieke verhoudingen of de dreiging van de klimaatcrisis. De toekomst lijkt hiermee veel weg te hebben van het verleden.

Volg de updates van dit onderzoek via onze nieuwsbrief en socials. Of neem contact op met Anna-Carolina Zuiderduin via zuiderduin@stt.nl.